STRIF
Member
Genetik teknoloji, tüm dünyada farklı alanlardaki kullanmasıyla değişimlere yol açıyor. Bilim insanları, ayrıntılarının üzerine katarak DNA‘yıdeğiştirmenin çeşitli yolları üzerinde çalışıyor. Son senelerda, CRISPR gen düzenleme teknolojisi, yeni genetik deney yolları açtı. CRISPR o kadar ses getirdi ki 2020’de geliştiricilerine Nobel Kimya Mükafatı‘nü getirdi.
CRISPR ve başka gen düzenleme teknikleri, araştırmacıların DNA’yı eşsiz bir hassasiyetle değiştirmesini sağlıyor. Çok tartışılan genetiği düzenlenmiş bebeklerin yanı sıra aslında yeni tedavi formlarının geliştirilmesine imkan tanıyor. Kanserden çeşitli genetik hastalıklara kadar birfazlaca sıhhat meselesinin tedavisi tahminen de bu teknolojide! Lakin şüphesiz gen düzenleme etik dertleri birlikteinde getiriyor.
Tüm bunların yanı sıra genetik teknoloji, akıllara sakinlik veren her türlü bilimsel yeniliğe de ilham verdi. İşte en şaşırtan kullanımlarından yalnızca onu.
Genetiği düzenlenmiş keçiler sütlerinde kanser ilaçları üretiyor
Yeni Zelanda’da bir küme bilim insanı keçilerin genetiğini düzenleyerek sütlerini ilaçlı yaptı. Bu keçilerin sütlerinde kanser ilaçları var. Setuksimab ilacı taşıyan sütleri kolon ve akciğerlerdeki kanseri tedavi etmek için kullanılıyor.
Şu anda, ilaç sigortasız ayda 13 bin dolara mâl oluyor. Bilim insanları, yeni üretim biçimlerinin fiyatı düşürmeye yardımcı olacağını söylemiş oldu. AgResearch Enstitüsünde projeden sorumlu araştırmacı Götz Laible, mevzuya ait konuşmuştu. Laible, “Meme bezleri büyük ölçülerde protein üretebildiğinden hayvanlarda cetuximab yapmak epey daha ekonomik” dedi.
Bilim insanları bilgileri canlı DNA’nın ortasında saklıyor
Bilim insanları, canlı bakterilerin DNA‘sında bilgi depolamak için gen düzenlemeyi kullanıyor. 2021’de Kolombiya Üniversitesindeki araştırmacılar, canlı E. coli hücrelerinin 72 bite kadar data depolayabildiğini gösterdi. Bir data belgesi uzun bir ve sıfır satırlarından oluşur. Bilim insanları, hücreye muhakkak genler ekleyerek birleri ve sıfırları E. coli DNA’sına kodladı. Hatta “Merhaba dünya!” sıradan bildirisini bile yazdılar.
Biyolojik proteinler fazlaca büyük ölçüde bilgi depolayabilir. Bilim insanları, bir DNA dizisinin bir tuz tanesi boyutunda olsaydı, on uzun metrajlı sinemaya muadil olabileceğini düşünüyor.
Ölen farelerin ömrünü uzattılar
Harvard Üniversitesi araştırmacıları, genetik teknoloji ile ölmekte olan farelerin ömrünü uzattı. Hayat beklentilerini iki katından fazla artırdılar.
Çalışmada takım farelere, çocuklarda erken yaşlanmaya niye olan progeria verdi. Ortalama olarak, progerialı çocuklar on dört yaşına kadar yaşar. Bu duruma az görülen bir genetik mutasyon yol açar. Gen tedavisiyle de tedavi edilemez. Harvard takımı ise progeria hastasının DNA’sının temel kodlamasını değiştirmenin bir yolunu geliştiriyor.
Bu tekniği ölmek üzere olan hasta fareler üzerinde denediler. 215 gün yaşamasını bekledikleri kemirgenler, ortalama 510 gün yaşadı.
Tek gözdeki tedaviyle iki beğenilen de görüş arttı
Bilim insanları, görme kaybı (LHON) için bir cins genetik teknoloji tekniği geliştirdi. Bir göze enjekte edildiğinde her ikisinde de görüşü güzelleştirdiğini gördüler.
Bu az körlük tipi, gözün retinasındaki hücrelere saldırarak yok eden bir genetik mutasyondan kaynaklanıyor. 37 LHON’lu hasta bir gözünden gen tedavisi enjeksiyonu aldı. Lakin iki yıl daha sonra hastaların 29‘unun iki gözünde de görmede güzelleşme oldu.
Deneyi makak maymunları üzerinde yinelayarak, genlerin bir gözün optik sonundan aşağı indiğini, öteki optik hududa geçtiğini ve akabinde öteki göze geçtiğini buldular.
Genetik teknoloji sığırlar üzerinde kullanıldı
Araştırmacılar, babanın DNA’sını düzenleyerek boynuzsuz boğalar ortaya çıkardı. Bu yeni yol, çiftçilere mevcut boynuz kesme tekniklerine acısız bir alternatif sunuyor. Birinci çalışma 2016 yılında yapıldı ve bu biçimdece iki yavru dünyaya geldi.
Bir öteki çalışma ise inekler üzerindeydi. bu biçimdece ısı gerilimine karşı daha güçlü inekler geliştirildi. Sıcaklıklar yükseldikçe inekler gergin hissetmeye başlar. Büyükbaş hayvanlar bilhassa ısı gerilimine karşı hassastır. Yakıcı güneşte epey uzun müddet bırakılırsa inekler iştahlarını kaybetmeye, daha az süt üretmeye ve hamile kalma olasılıkları daha düşük olmaya başlar.
Yeni Zelanda’daki bilim insanları, sığır temelli bu bilmeceye potansiyel bir tahlil buldu. İneklerin postlarının rengini değiştirmek için gen düzenleme teknikleri kullandılar. Araştırmacılar, pigmentasyon genlerini değiştirerek, bayağı süt ineklerinin koyu renkli, ısıyı emen tüylerini hafifçeletmeyi başardı.
Obeziteye tahlil mü buldular?
Harvard Üniversitesi araştırmacıları, gen düzenlemenin bir gün obeziteyi tedavi etmek için kullanılabileceğini belirtti. Ağustos 2020’de araştırmacılar, farelerde kilo alımıyla çaba için yeni bir sistem geliştirdi; CRISPR gen düzenlemesini kullanarak sıhhatsiz beyaz yağ hücrelerini güç tüketen kahverengi yağ hücrelerine dönüştürmek.
Ağır beyaz yağ hücreleri, bedenin ortasında biriken sıhhatsiz lipitlerle doludur. Fazla beyaz yağ diyabete yol açabilir. Lakin kahverengi yağ hücreleri hayli daha sağlıklıdır. Güç oluşturmak ve geri kalanını daha küçük bir alanda depolamak için birtakım yağları kesimler.
Harvard grubu, farelerin beyaz yağlarını genetik olarak değiştirerek, sağlıklı kahverengi yağın özelliklerini verdi. Sonuçlar farelerin kilo vermesini kolaylaştırdığını gösterdi.
İşitme kaybı olan fareleri tedavi etmeye çalışıyorlar
2019’da Harvard Tıp Fakültesi ve Boston Çocuk Hastanesinden araştırmacılar yeni bir tekniği duyurdu. Beethoven fareleri, insanlarda da görülen sağırlığa niye olan bir genetik mutasyona sahip. Farelerin yaşadığı işitme kaybı, DNA’larındaki küçük bir değişiklikten kaynaklanıyor.
Bilim insanları, genetik teknoloji yardımıyla sağlıklı genlerin hiç birine ziyan vermeden kusurlu geni tespit etti. Bilim insanları bu fareleri tedavi etmeye çalışıyor.
Katil güveler haşereleri yok ediyor
Ocak 2020’de New York eyalet yetkilileri, haşere sayısını azaltmak için genetiği değiştirilmiş erkek güveleri kullandı. Zira genç dişi elmas sırtlı güveler (lahana yaprak güvesi), çiftçilerin mahsullerine büyük ölçüde ziyan veriyor.
Bu cins haşerelerle pestisit kullanılarak gayret edilir. Fakat elmas sırtlı güve, direnç geliştirmede çok süratli. İngiltere merkezli biyoteknoloji şirketi Oxitec, genç haşereleri yok etmek için bir katil güve filosu geliştirdi. Bilim insanları erkek güvelere, yumurtadan yeni çıkmış larvaların ölmesine niye olan bir gen ekledi. Fakat sadece dişileri etkiliyor. Genç erkekler ise öldürücü geni larvalarına geçirerek öbür yırtıcı dişilerle çiftleşmeye devam ediyor.
Gen düzenleme, harika bakterilere karşı gayrete öncülük ediyor
Antibiyotiğe dirençli muhteşem bakteriler global bir krize niye olabilir. Yalnızca birkaç on yıl evvel penisilinle tedavisi kolay olan yıkıcı patojenler, antibiyotiklere karşı bağışıklık oluşturmaya başladı. Bilim insanları süratle yeni antibiyotikler üretemezse, bu bakteriler niçiniyle 2050 yılına kadar yılda 10 milyon vefatla karşı karşıya kalabiliriz.
Manchester Üniversitesinden araştırmacılar, CRISPR genetik teknolojisi ile antibiyotik üretmenin yeni bir yolunu keşfetti. Grup, birkaç ileri biyolojik tekniği birleştirerek, malonomycin isimli sıra dışı bir antibiyotik tipi üretti. bu biçimdece üstün bakterilere karşı tesirli antibiyotikler geliştirmenin yolu açıldı.
CRISPR ve başka gen düzenleme teknikleri, araştırmacıların DNA’yı eşsiz bir hassasiyetle değiştirmesini sağlıyor. Çok tartışılan genetiği düzenlenmiş bebeklerin yanı sıra aslında yeni tedavi formlarının geliştirilmesine imkan tanıyor. Kanserden çeşitli genetik hastalıklara kadar birfazlaca sıhhat meselesinin tedavisi tahminen de bu teknolojide! Lakin şüphesiz gen düzenleme etik dertleri birlikteinde getiriyor.
Tüm bunların yanı sıra genetik teknoloji, akıllara sakinlik veren her türlü bilimsel yeniliğe de ilham verdi. İşte en şaşırtan kullanımlarından yalnızca onu.
Genetiği düzenlenmiş keçiler sütlerinde kanser ilaçları üretiyor
Yeni Zelanda’da bir küme bilim insanı keçilerin genetiğini düzenleyerek sütlerini ilaçlı yaptı. Bu keçilerin sütlerinde kanser ilaçları var. Setuksimab ilacı taşıyan sütleri kolon ve akciğerlerdeki kanseri tedavi etmek için kullanılıyor.
Şu anda, ilaç sigortasız ayda 13 bin dolara mâl oluyor. Bilim insanları, yeni üretim biçimlerinin fiyatı düşürmeye yardımcı olacağını söylemiş oldu. AgResearch Enstitüsünde projeden sorumlu araştırmacı Götz Laible, mevzuya ait konuşmuştu. Laible, “Meme bezleri büyük ölçülerde protein üretebildiğinden hayvanlarda cetuximab yapmak epey daha ekonomik” dedi.
Bilim insanları bilgileri canlı DNA’nın ortasında saklıyor
Bilim insanları, canlı bakterilerin DNA‘sında bilgi depolamak için gen düzenlemeyi kullanıyor. 2021’de Kolombiya Üniversitesindeki araştırmacılar, canlı E. coli hücrelerinin 72 bite kadar data depolayabildiğini gösterdi. Bir data belgesi uzun bir ve sıfır satırlarından oluşur. Bilim insanları, hücreye muhakkak genler ekleyerek birleri ve sıfırları E. coli DNA’sına kodladı. Hatta “Merhaba dünya!” sıradan bildirisini bile yazdılar.
Biyolojik proteinler fazlaca büyük ölçüde bilgi depolayabilir. Bilim insanları, bir DNA dizisinin bir tuz tanesi boyutunda olsaydı, on uzun metrajlı sinemaya muadil olabileceğini düşünüyor.
Ölen farelerin ömrünü uzattılar
Harvard Üniversitesi araştırmacıları, genetik teknoloji ile ölmekte olan farelerin ömrünü uzattı. Hayat beklentilerini iki katından fazla artırdılar.
Çalışmada takım farelere, çocuklarda erken yaşlanmaya niye olan progeria verdi. Ortalama olarak, progerialı çocuklar on dört yaşına kadar yaşar. Bu duruma az görülen bir genetik mutasyon yol açar. Gen tedavisiyle de tedavi edilemez. Harvard takımı ise progeria hastasının DNA’sının temel kodlamasını değiştirmenin bir yolunu geliştiriyor.
Bu tekniği ölmek üzere olan hasta fareler üzerinde denediler. 215 gün yaşamasını bekledikleri kemirgenler, ortalama 510 gün yaşadı.
Tek gözdeki tedaviyle iki beğenilen de görüş arttı
Bilim insanları, görme kaybı (LHON) için bir cins genetik teknoloji tekniği geliştirdi. Bir göze enjekte edildiğinde her ikisinde de görüşü güzelleştirdiğini gördüler.
Bu az körlük tipi, gözün retinasındaki hücrelere saldırarak yok eden bir genetik mutasyondan kaynaklanıyor. 37 LHON’lu hasta bir gözünden gen tedavisi enjeksiyonu aldı. Lakin iki yıl daha sonra hastaların 29‘unun iki gözünde de görmede güzelleşme oldu.
Deneyi makak maymunları üzerinde yinelayarak, genlerin bir gözün optik sonundan aşağı indiğini, öteki optik hududa geçtiğini ve akabinde öteki göze geçtiğini buldular.
Genetik teknoloji sığırlar üzerinde kullanıldı
Araştırmacılar, babanın DNA’sını düzenleyerek boynuzsuz boğalar ortaya çıkardı. Bu yeni yol, çiftçilere mevcut boynuz kesme tekniklerine acısız bir alternatif sunuyor. Birinci çalışma 2016 yılında yapıldı ve bu biçimdece iki yavru dünyaya geldi.
Bir öteki çalışma ise inekler üzerindeydi. bu biçimdece ısı gerilimine karşı daha güçlü inekler geliştirildi. Sıcaklıklar yükseldikçe inekler gergin hissetmeye başlar. Büyükbaş hayvanlar bilhassa ısı gerilimine karşı hassastır. Yakıcı güneşte epey uzun müddet bırakılırsa inekler iştahlarını kaybetmeye, daha az süt üretmeye ve hamile kalma olasılıkları daha düşük olmaya başlar.
Yeni Zelanda’daki bilim insanları, sığır temelli bu bilmeceye potansiyel bir tahlil buldu. İneklerin postlarının rengini değiştirmek için gen düzenleme teknikleri kullandılar. Araştırmacılar, pigmentasyon genlerini değiştirerek, bayağı süt ineklerinin koyu renkli, ısıyı emen tüylerini hafifçeletmeyi başardı.
Obeziteye tahlil mü buldular?
Harvard Üniversitesi araştırmacıları, gen düzenlemenin bir gün obeziteyi tedavi etmek için kullanılabileceğini belirtti. Ağustos 2020’de araştırmacılar, farelerde kilo alımıyla çaba için yeni bir sistem geliştirdi; CRISPR gen düzenlemesini kullanarak sıhhatsiz beyaz yağ hücrelerini güç tüketen kahverengi yağ hücrelerine dönüştürmek.
Ağır beyaz yağ hücreleri, bedenin ortasında biriken sıhhatsiz lipitlerle doludur. Fazla beyaz yağ diyabete yol açabilir. Lakin kahverengi yağ hücreleri hayli daha sağlıklıdır. Güç oluşturmak ve geri kalanını daha küçük bir alanda depolamak için birtakım yağları kesimler.
Harvard grubu, farelerin beyaz yağlarını genetik olarak değiştirerek, sağlıklı kahverengi yağın özelliklerini verdi. Sonuçlar farelerin kilo vermesini kolaylaştırdığını gösterdi.
İşitme kaybı olan fareleri tedavi etmeye çalışıyorlar
2019’da Harvard Tıp Fakültesi ve Boston Çocuk Hastanesinden araştırmacılar yeni bir tekniği duyurdu. Beethoven fareleri, insanlarda da görülen sağırlığa niye olan bir genetik mutasyona sahip. Farelerin yaşadığı işitme kaybı, DNA’larındaki küçük bir değişiklikten kaynaklanıyor.
Bilim insanları, genetik teknoloji yardımıyla sağlıklı genlerin hiç birine ziyan vermeden kusurlu geni tespit etti. Bilim insanları bu fareleri tedavi etmeye çalışıyor.
Katil güveler haşereleri yok ediyor
Ocak 2020’de New York eyalet yetkilileri, haşere sayısını azaltmak için genetiği değiştirilmiş erkek güveleri kullandı. Zira genç dişi elmas sırtlı güveler (lahana yaprak güvesi), çiftçilerin mahsullerine büyük ölçüde ziyan veriyor.
Bu cins haşerelerle pestisit kullanılarak gayret edilir. Fakat elmas sırtlı güve, direnç geliştirmede çok süratli. İngiltere merkezli biyoteknoloji şirketi Oxitec, genç haşereleri yok etmek için bir katil güve filosu geliştirdi. Bilim insanları erkek güvelere, yumurtadan yeni çıkmış larvaların ölmesine niye olan bir gen ekledi. Fakat sadece dişileri etkiliyor. Genç erkekler ise öldürücü geni larvalarına geçirerek öbür yırtıcı dişilerle çiftleşmeye devam ediyor.
Gen düzenleme, harika bakterilere karşı gayrete öncülük ediyor
Antibiyotiğe dirençli muhteşem bakteriler global bir krize niye olabilir. Yalnızca birkaç on yıl evvel penisilinle tedavisi kolay olan yıkıcı patojenler, antibiyotiklere karşı bağışıklık oluşturmaya başladı. Bilim insanları süratle yeni antibiyotikler üretemezse, bu bakteriler niçiniyle 2050 yılına kadar yılda 10 milyon vefatla karşı karşıya kalabiliriz.
Manchester Üniversitesinden araştırmacılar, CRISPR genetik teknolojisi ile antibiyotik üretmenin yeni bir yolunu keşfetti. Grup, birkaç ileri biyolojik tekniği birleştirerek, malonomycin isimli sıra dışı bir antibiyotik tipi üretti. bu biçimdece üstün bakterilere karşı tesirli antibiyotikler geliştirmenin yolu açıldı.