Uzmanlar yanıtladı: Rusya-Ukrayna krizi Türk iktisadını nasıl tesirler? Rusya-Ukrayna krizinin Türkiye iktisadı açısından neler getireceği merak konusu. Her geçen gün artan gerginlik ve yarattığı milletlerarası kriz, 2022’ye yüksek enflasyon ve cari açık riskiyle giren Türkiye’yi yalnızca siyaseten değil ekonomik açıdan da fazlaca olumsuz etkileme potansiyeli taşıyor. Başta Dağlık Karabağ, Suriye ve Libya olmak üzere çatışmalı bölgelerde Rusya’yla epeyce istikametli ilgileri olan Türkiye, iktisatta de epey katmanlı işbirliklerine sahip.
Türkiye 2021’de yüklü kısmı doğalgaz olmak üzere Rusya’dan 29 milyar dolar fiyatında ithalat gerçekleştirdi. Türkiye’nin en büyük ithalat ülkesi olan Rusya beraberinde Türkiye’nin en büyük doğalgaz tedarikçisi. 2021’de bundan evvelki yıla göre yüzde 10 kadar gerilese de Türkiye’nin muhtaçlık duyduğu yüzde 30’unu Rusya karşıladı. Üstelik iki ülke içindeki güç alanındaki işbirliği doğalgazla hudutlu değil; Ankara petrol gereksiniminin yüzde 10’unu, kömür muhtaçlığının üçte birini Moskova’dan karşılıyor, dahası hala biroldukça pürüz bulunsa da Mersin Akkuyu’daki birinci nükleer santrali de Rus şirketi Rosatom inşa ediyor.
Türkiye, Rusya’nın Ukrayna’nın doğu bölgesinde bulunan Donetsk ve Luhansk’ı bağımsız cumhuriyetler olarak tanımasını birinci kınayan ülkelerden biri oldu.
“RUSYA İLE İSMİ KONMAMIŞ KRİZ YAŞIYORUZ”
2014 yılında Rusya’nın Kırım’ı işgaline reaksiyon gösteren lakin Batılı ülkelerin ambargolarına katılmayan Türkiye, bu sefer nasıl bir tavır alacak?
Rusya uzmanı Aydın Sezer, ambargo gündeme gelmeden dahi Türkiye ile Rusya içindeki ilgilerin güç günlerden geçmekte olduğu görüşünde.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Sezer, ‘‘Geçtiğimiz Mart ayından bugüne Türkiye’nin Ukrayna ile Rusya içinde olduğu sanılan krizde izlediği yol, aslına bakarsan Moskova-Ankara ilgilerini gerginleştirdi. Hem ikili ilgiler bazında tıpkı vakitte üçüncü ülkelerdeki bağ ve rekabet bakımından zahmetli bir müddetçten geçiyoruz. Üst seviye işbirliği kurulu toplantısı yapılamadı. Pandemi sürecinde bir devir Türkiye’ye örtülü yaptırım uyguladı. Bununla da kalmadı son sekiz aydır devam eden doğalgaz müzakerelerinde yüksek fiyat çekip esnemedi. Boru sınırımız var ancak üçte biri boş. zatenız son bir yıldır Rusya ile ismi konmamış bir kriz yaşıyoruz’’ dedi.
“UKRAYNA’DAKİ DURUM MİLLETLERARASI HUKUK AÇISINDAN KABUL EDİLEMEZ”
Türkiye’nin bugüne kadar Ukrayna yanlısı bir siyaset izlediğine, Rusya’dan evvel Almanya’nın itiraz etmesine karşın bu ülkeye İHA ve SİHA satışında bulunduğuna dikkat çeken Aydın Sezer, Kremlin’den Türkiye’nin Ukrayna krizindeki tavrına ait yapılan istikrarlı açıklamalara karşın gelecek günlerin fazlaca daha güçlü geçeceği tezinde.
Rusya uzmanı, ‘‘Aslında Ukrayna’daki durum memleketler arası hukuk açısından kabul edilemez. Lakin dün gece yarısı dışişleri bakanlığının kınama açıklaması yayınlaması, bugün Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamaları ve daha sonrasında Afrika gezisini yarıda kesip NATO Zirvesi’ne dönüyor olması -zatenız Türkiye’nin üzerine görev olmadığı biçimde bunları yapıyor- Rusya’yı daha da öfkelendirecek. Ankara’ya dönük resmi açıklamalar bu biçimde olmasa bile Türkiye, Rusya’nın kara listesine girmiş durumda. Bunun kesinlikle bir kadro sonuçları olacak. Suriye’de mi olur öteki bir yer de mi olur, şimdiden kestirmek güç. Türkiye bir adım daha atar ve Batı’nın uyguladığı ambargoya taraf olacaksa kendi eliyle kendi ipini çekmiş olur. Bu tek turizm, tek tarım, tek hububat bağlarına indirgenemez, lakin Ruslar cezayı peşin keser. Bunun kararında bir daha bir S-400 mü alınır, SU-35’ler mi alınır lakin kesinlikle bu işin bir felaket senaryosu bizi bekliyor. Bundan nasıl çıkılır? Türkiye, bir biçimde Rusya’yı sakinleştirebilir mi? Türkiye bu kadar bağımlıysa Fırat’ın doğusunda Kürt devleti, Fırat’ın batısında İdlib, bunlar yetmezmiş üzere Dağlık Karabağ’da Zengozur koridoru açılması üzere önemli problemlerimiz var’’ diye konuştu.
“ÜÇÜNCÜ ÜLKELER ORTASINDA EN ÇOK TÜRKİYE’Yİ ETKİLER”
2021 yılında turizmde yaşanan toparlanma ile yaklaşık 30 milyon turist 24,5 milyar dolar gelir bıraktı. Türk turizm dalı 2022 yılı için 35 milyon turist ve 35 milyar dolar gelir beklentisi ortasında. Turizm gelirlerinin sıçrama göstermesinin hem cari açık problemine tıpkı vakitte kırılgan döviz fiyatlarının bir daha yükselmesine tahlil olması bekleniyordu.
Marmara Üniversitesi İngilizce İktisat Fakültesi’nden Hurşit Güneş, krizin yalnız Rus değil Ukraynalı turistin gelişini de engelleyebileceği ihtimaline dikkat çekiyor.
Prof. Güneş, ‘‘Ukrayna krizi Türkiye’yi fazlaca tesirler, olağanüstü tesirler; üçüncü ülkeler içinde da en çok Türkiye’yi tesirler. Bu yıl 35 milyar dolar turizm geliri bekleniyor. Bunun yüzde 30’unun Rusya ve Ukrayna’dan gelmesi bekleniyordu. Türkiye direkt konum dahi almasa bu kriz sürerse bu gelir amacı yerle bir olur. Kur muhafazalı mevduat da artık daha riskli. Kurun üste gitmesi halinde iktisat allak bulak olur, doların istikrarlı kalması lazım. Türkiye’nin batı ittifakı ortasında yer alıp dün gece yayınladığı bildiride olduğu üzere Ukrayna’nın yanında yer alması Rusya ile bağlantılarına gerginlik getirecek. Burada en büyük risk doğal batılı ülkelerin uygulayacağı ambargo konusunda Türkiye’nin konumu olacak. Şu ana kadar Türkiye’ye bir sorumluluk yüklenmiş değil. Lakin bu gerginlikte petrol meblağları 96,50 düzeyine çıktı, dolar kuru yükseldi. Dolar arttıkça gazın Türkiye’ye maliyeti de artıyor’’ dedi.
“MALİ PİYASALAR ALLAK BULLAK OLUR”
Marmara Üniversitesi iktisat profesörünün kaygısı ise Rusya’nın Ukrayna’ya dönük işgalini daha da büyütmesi. Prof. Güneş, ‘‘Türkiye’nin Rusya ile bağlarını yalnızca dış ticaret ve güç olarak görmemek gerekir. Askeri bağlar da kurdu. S-400ler satın alımı haricinde bir nükleer santral kurulması var. Türkiye’nin Rusya ile kurduğu bu bağlar daha özgür olan batıdan yana alabileceği siyasi durumları da engelliyor. Bu engelleme, yalnızca güç ve turizm bağımlılığından ibaret değil. Attığı askeri adımlar Türkiye’yi Rusya ile ilgilerinde zorlayacak. Bir öbür boyut, Suriye sıkıntısı. Orada Rusya epey hükümran. Türkiye Suriye’de onunla birlikte hareket etmek zorunda kalıyor. Rusya’yla bağlantıya girerek ara almaya çalışıyor, bu da zahmete girecek. Türkiye bu krizden en son etkilenecek üçüncü olacak. Gerginlik daha da artarsa mali piyasalar allak bullak olur. Bugün bile döviz kendisini üst attı haftalar daha sonra. Bu durum devam ederse cari açık da yükselecek’’ tabirlerini kullandı.
Türkiye 2021’de yüklü kısmı doğalgaz olmak üzere Rusya’dan 29 milyar dolar fiyatında ithalat gerçekleştirdi. Türkiye’nin en büyük ithalat ülkesi olan Rusya beraberinde Türkiye’nin en büyük doğalgaz tedarikçisi. 2021’de bundan evvelki yıla göre yüzde 10 kadar gerilese de Türkiye’nin muhtaçlık duyduğu yüzde 30’unu Rusya karşıladı. Üstelik iki ülke içindeki güç alanındaki işbirliği doğalgazla hudutlu değil; Ankara petrol gereksiniminin yüzde 10’unu, kömür muhtaçlığının üçte birini Moskova’dan karşılıyor, dahası hala biroldukça pürüz bulunsa da Mersin Akkuyu’daki birinci nükleer santrali de Rus şirketi Rosatom inşa ediyor.
Türkiye, Rusya’nın Ukrayna’nın doğu bölgesinde bulunan Donetsk ve Luhansk’ı bağımsız cumhuriyetler olarak tanımasını birinci kınayan ülkelerden biri oldu.
“RUSYA İLE İSMİ KONMAMIŞ KRİZ YAŞIYORUZ”
2014 yılında Rusya’nın Kırım’ı işgaline reaksiyon gösteren lakin Batılı ülkelerin ambargolarına katılmayan Türkiye, bu sefer nasıl bir tavır alacak?
Rusya uzmanı Aydın Sezer, ambargo gündeme gelmeden dahi Türkiye ile Rusya içindeki ilgilerin güç günlerden geçmekte olduğu görüşünde.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Sezer, ‘‘Geçtiğimiz Mart ayından bugüne Türkiye’nin Ukrayna ile Rusya içinde olduğu sanılan krizde izlediği yol, aslına bakarsan Moskova-Ankara ilgilerini gerginleştirdi. Hem ikili ilgiler bazında tıpkı vakitte üçüncü ülkelerdeki bağ ve rekabet bakımından zahmetli bir müddetçten geçiyoruz. Üst seviye işbirliği kurulu toplantısı yapılamadı. Pandemi sürecinde bir devir Türkiye’ye örtülü yaptırım uyguladı. Bununla da kalmadı son sekiz aydır devam eden doğalgaz müzakerelerinde yüksek fiyat çekip esnemedi. Boru sınırımız var ancak üçte biri boş. zatenız son bir yıldır Rusya ile ismi konmamış bir kriz yaşıyoruz’’ dedi.
“UKRAYNA’DAKİ DURUM MİLLETLERARASI HUKUK AÇISINDAN KABUL EDİLEMEZ”
Türkiye’nin bugüne kadar Ukrayna yanlısı bir siyaset izlediğine, Rusya’dan evvel Almanya’nın itiraz etmesine karşın bu ülkeye İHA ve SİHA satışında bulunduğuna dikkat çeken Aydın Sezer, Kremlin’den Türkiye’nin Ukrayna krizindeki tavrına ait yapılan istikrarlı açıklamalara karşın gelecek günlerin fazlaca daha güçlü geçeceği tezinde.
Rusya uzmanı, ‘‘Aslında Ukrayna’daki durum memleketler arası hukuk açısından kabul edilemez. Lakin dün gece yarısı dışişleri bakanlığının kınama açıklaması yayınlaması, bugün Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamaları ve daha sonrasında Afrika gezisini yarıda kesip NATO Zirvesi’ne dönüyor olması -zatenız Türkiye’nin üzerine görev olmadığı biçimde bunları yapıyor- Rusya’yı daha da öfkelendirecek. Ankara’ya dönük resmi açıklamalar bu biçimde olmasa bile Türkiye, Rusya’nın kara listesine girmiş durumda. Bunun kesinlikle bir kadro sonuçları olacak. Suriye’de mi olur öteki bir yer de mi olur, şimdiden kestirmek güç. Türkiye bir adım daha atar ve Batı’nın uyguladığı ambargoya taraf olacaksa kendi eliyle kendi ipini çekmiş olur. Bu tek turizm, tek tarım, tek hububat bağlarına indirgenemez, lakin Ruslar cezayı peşin keser. Bunun kararında bir daha bir S-400 mü alınır, SU-35’ler mi alınır lakin kesinlikle bu işin bir felaket senaryosu bizi bekliyor. Bundan nasıl çıkılır? Türkiye, bir biçimde Rusya’yı sakinleştirebilir mi? Türkiye bu kadar bağımlıysa Fırat’ın doğusunda Kürt devleti, Fırat’ın batısında İdlib, bunlar yetmezmiş üzere Dağlık Karabağ’da Zengozur koridoru açılması üzere önemli problemlerimiz var’’ diye konuştu.
“ÜÇÜNCÜ ÜLKELER ORTASINDA EN ÇOK TÜRKİYE’Yİ ETKİLER”
2021 yılında turizmde yaşanan toparlanma ile yaklaşık 30 milyon turist 24,5 milyar dolar gelir bıraktı. Türk turizm dalı 2022 yılı için 35 milyon turist ve 35 milyar dolar gelir beklentisi ortasında. Turizm gelirlerinin sıçrama göstermesinin hem cari açık problemine tıpkı vakitte kırılgan döviz fiyatlarının bir daha yükselmesine tahlil olması bekleniyordu.
Marmara Üniversitesi İngilizce İktisat Fakültesi’nden Hurşit Güneş, krizin yalnız Rus değil Ukraynalı turistin gelişini de engelleyebileceği ihtimaline dikkat çekiyor.
Prof. Güneş, ‘‘Ukrayna krizi Türkiye’yi fazlaca tesirler, olağanüstü tesirler; üçüncü ülkeler içinde da en çok Türkiye’yi tesirler. Bu yıl 35 milyar dolar turizm geliri bekleniyor. Bunun yüzde 30’unun Rusya ve Ukrayna’dan gelmesi bekleniyordu. Türkiye direkt konum dahi almasa bu kriz sürerse bu gelir amacı yerle bir olur. Kur muhafazalı mevduat da artık daha riskli. Kurun üste gitmesi halinde iktisat allak bulak olur, doların istikrarlı kalması lazım. Türkiye’nin batı ittifakı ortasında yer alıp dün gece yayınladığı bildiride olduğu üzere Ukrayna’nın yanında yer alması Rusya ile bağlantılarına gerginlik getirecek. Burada en büyük risk doğal batılı ülkelerin uygulayacağı ambargo konusunda Türkiye’nin konumu olacak. Şu ana kadar Türkiye’ye bir sorumluluk yüklenmiş değil. Lakin bu gerginlikte petrol meblağları 96,50 düzeyine çıktı, dolar kuru yükseldi. Dolar arttıkça gazın Türkiye’ye maliyeti de artıyor’’ dedi.
“MALİ PİYASALAR ALLAK BULLAK OLUR”
Marmara Üniversitesi iktisat profesörünün kaygısı ise Rusya’nın Ukrayna’ya dönük işgalini daha da büyütmesi. Prof. Güneş, ‘‘Türkiye’nin Rusya ile bağlarını yalnızca dış ticaret ve güç olarak görmemek gerekir. Askeri bağlar da kurdu. S-400ler satın alımı haricinde bir nükleer santral kurulması var. Türkiye’nin Rusya ile kurduğu bu bağlar daha özgür olan batıdan yana alabileceği siyasi durumları da engelliyor. Bu engelleme, yalnızca güç ve turizm bağımlılığından ibaret değil. Attığı askeri adımlar Türkiye’yi Rusya ile ilgilerinde zorlayacak. Bir öbür boyut, Suriye sıkıntısı. Orada Rusya epey hükümran. Türkiye Suriye’de onunla birlikte hareket etmek zorunda kalıyor. Rusya’yla bağlantıya girerek ara almaya çalışıyor, bu da zahmete girecek. Türkiye bu krizden en son etkilenecek üçüncü olacak. Gerginlik daha da artarsa mali piyasalar allak bullak olur. Bugün bile döviz kendisini üst attı haftalar daha sonra. Bu durum devam ederse cari açık da yükselecek’’ tabirlerini kullandı.