Yumurtalklarn uyarlmas OVULASYONU INDUKSIYONU Yaplacak olan tedavi ovulasyon olmamasnn nedenine gore degisir. Ovulasyon olmamas erken menopoza bagl ise uygulanabilecek tedavi cok snrldr.Bu durumda menopoza bagl kemik erimesi, vajinal kuruluk ve benzer bulgular ortadan kaldrmak icin ostrojen ve progesteron tedavisi uygulanr. Hastada prolaktin (sut uretimini saglayan hormon) duzeyi yuksek ise bromokriptin tedavisi uygulanmaldr. Hastada tiroid hormonlar gibi baz hormonlarn eksikligi varsa bu hormonlar takviye edilir. Cok zayf olan kadnlarn tedaviye baslamadan once kilo almalar onerilir. Cok zayf olan kadnlar genellikle dusuk dogum agrlkl bebekler dogurur. Beslenme yetersizligine bagl amenoresi olan kadnlarda gebelik oranlar dusuktur ve bu kadnlarda gebelik elde edildiginde gelisme geriligi olan bebekler dogar. Diger nedenlere bagl ovulasyonun olmadg durumlarda ilk secilecek ilac klomifen sitrattr. Klomifen beyinden GnRH'un (cinsiyet hormonlarnn salnmasn uyaran hormon) salnmasn arttrr. GnRH'da hipofiz bezinden FSH ve LH hormonlarnn salnmasn arttrarak etki gosterir. FSH ve LH sayesinde yumurtalklarda folikul gelisimi baslar. Klomifen sitrat 50 mg'lk tabletler halinde bulunur. Adetin 3 ile 5. gunleri arasnda baslanan Klomifen tedavisi 5 gun surer. Tedaviye gunde 1 veya 2 tablet ile baslanr. Bu dozlarla yumurta gelisimi saglanabiliyorsa tedaviye gebelik elde edilene dek devam edilir. Gebeliklerin cogu ilk alt ay icinde elde edilir. Hastalarn %75'inde yumurta gelisimi saglanr ve klomifen sitrat ile yumurta gelisimi saglanan kadnlarn %30-35'i gebe kalr. Klomifen sitrat vajinal kuruluga ve rahim agzndaki salgnn koyulasmasna neden olur. Ilac kullanan kadnlarn %5'inde scak basmas sikayeti gorulur. Baz kadnlarn yumurtalklarnda kistler gelisebilir. Nadir olarak karnda siskinlik, goguslerde hassasiyet, bulant, deri dokuntusu ve depresyon gorulebilir. Klomifen sitrat kullanan kadnlarn %5'inde ikiz gebelik olusur. Klomifen ile ovulasyon saglanamadgnda kullanlan ilaclar Klomifen ile yumurta gelisimi saglanamadgnda hMG (menopozal gonodotropin), FSH ve GnRH agonistleri (cinsiyet hormonlarnn salnmasn uyaran hormon benzerleri) kullanlabilir. FSH ve LH hormonlarn iceren hMG preparatlar menopoz donemindeki kadnlarn idrarlar toplanarak bunlardan FSH ve LH hormonlarnn ayrstrlmas ile elde edilir. hMG yumurtalklar uyararak yumurta gelisimini saglar. Bu preparatlar klomifene cevap vermeyen vakalarda ve tup bebek ve mikroenjeksiyon gibi yardmc ureme tekniklerinin uygulandg ciftlerde kullanlr. hMG kas icine enjekte edilerek kullanlr ve tedavi genellikle 10-14 gun surer. Kullanlmas gereken hMG dozu hastadan hastaya degisiklik gosterir. Dusuk dozda kullanlan hMG ile yumurta gelisimi saglanamazken gereginden biraz yuksek doz kullanldgnda cogul gebelik ve hiperstimulasyon (yumurtalklarn asr uyarlmas) riski artar. Dolays ile hMG tedavisi srasnda yumurta gelisimi cok iyi izlenmelidir. Bunun icin uygulanan en guvenilir yontemler gelisen folikul capnn ultrasonografik inceleme ile olculmesi ve kandaki ostrodiol hormon duzeyinin belirlenmesidir. hMG'nin yan etkileri; Enjeksiyon yerinde hafif bir tahris gorulebilir. Gecici ates ve eklemlerde agr cok nadir olarak gorulen yan etkilerdir. hMG tedavisine bagl gorulen en onemli yan etkiler cogul gebelik ve hiperstimulasyondur (yumurtalklarn fazla uyarlmasdr). hMG tedavisi ile gebe kalan kadnlarn %25'inde cogul gebelik gorulur. Bu gebeliklerin cogu ikizdir, nadir olarak ucuz veya dorduz gebeliklerde gorulebilir. Cogul gebeliklerde dusuk, erken dogum, yuksek tansiyon gibi problemler daha sk gorulur. hMG kullanldgnda gorulen cogul gebelik ve hiperstimulasyon riski iyi klinik takip ile azaltlabilir. hMG tedavisi srasnda ultrasonografik inceleme ve hormon takipleri ile yumurta gelisimi izlenmelidir. Hiperstimulasyon yumurtalklarn asr uyarlmasdr. Hafif, orta ve siddetli olmak uzere uc derecede gorulebilir. Buyume hormonu Buyume hormonu kullanlarak yumurtalklarn hMG'ye duyarllgnn artmas saglanabilir. Buyume hormonu, yumurtalklarndan cok zor cevap elde edilebilen kadnlarda denenebilir. GnRH Anologlar GnRH anologlar kimyasal yaplar GnRH hormonuna cok benzeyen ilaclardr. Bu ilaclar ilk kullanldklarnda hipofiz bezini uyararak FSH ve LH salnmn arttrr fakat bir sure sonra hipofiz bezi bu ilaclara cevap vermez, FSH ve LH duzeyleri duser. Bunu takiben yumurtalklarn hMG ile uyarlmalar gerekir. GnRH anologlar ozellikle LH duzeyleri yuksek olan hastalarda tercih edilir. GnRH anologlar ile tedaviye menstrul siklusun basnda veya ortasnda baslanr. Bu ilaclar cilt alt enjeksiyon veya nazal sprey (burun spreyi) olarak kullanlr. Ilaclara 10-14 gun devam edildikten sonra ostrodiol duzeyleri belirlenir ve ultrasonografik inceleme yaplr. Hormonlar yeteri kadar basklanms ise hMG enjeksiyonlarna baslanr. hMG enjeksiyonlar srasnda GnRH anologlarna da devam edilir. Folikullerin cap ve ostrodiol degerleri olculerek hCG enjeksiyonun (catlatma ignesinin) verilecegi gun tespit edilir. hCG enjeksiyonundan sonra GnRH anologlar ve hMG enjeksiyolar kesilir. Yaplan bircok calsmann sonucuna gore ovulasyon induksiyonu icin kullanlan ilaclarn kadnlarda yumurtalk kanseri gorulme sklgnda herhangi bir artsa neden olmadg gorulmustur.