BM’den beklenen Sincan Özerk Bölgesi raporu: Çin ‘ciddi insan hakları ihlalleri’ ile suçlandı BM raporunda, Uygur Müslüman topluluğunun üyelerinin “keyfi gözaltı sistemleri” ile karşı karşıya kaldığı ve kimilerine da “kötü muamele biçimlerinin” uygulandığı bildirildi. Buna “cinsel ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddet olayları” ile zorla tıbbi tedavi” ve “aile planlaması ve doğum denetim siyasetlerinin ayrımcı bir biçimde uygulanması”nın da dahil olduğu kaydedildi.
Raporda ”Çin’in Sincan’da göz altındaki Uygur Müslümanlarına yönelik ayrımcı muamelesi insanlığa karşı hata teşkil edebileceği” belirtilerek Çin “ciddi insan hakları ihlalleri” ile suçlandı. Yüksek Komiser Michelle Bachelet’in misyon müddeti bitmeden açıklayacağı kelamını verdiği rapor, Bachelet’in son nazaranv gününde İsviçre saatiyle 23.48’de yayımlandı.
48 sayfalık raporda Sincan’da yaşayan 23 Uygur, 16 Kazak ve 1 Kırgız Türküyle ayrıntılı mülakat yapıldığı, konuşulan isimlerden 26’sının 2016’dan bu yana muhakkak aralıklarla ya keyfi tutuklandığı ya da Çin’in bir daha eğitim kamplarında çalıştırıldığı bilgisi paylaşıldı.
Raporda Sincan bölgesinde “terör ve aşırılıkla gayret ismi altında önemli insan hakları ihlalleri işlendiği” ve bu ihlallerin “insanlık cürmü teşkil edebileceği” vurgulanırken, “Hak ihlallerinin dayandırıldığı terörle uğraş kanunları, milletlerarası insan hakları norm ve standartları açısından çok problemlidir. Bölgedeki yetkililere geniş soruşturma, yasaklama ve baskı imkanı tanıyan bu maddede belirli belgisiz, geniş ve ucu açık tanımlamalar bulunmaktadır.” sözü yer aldı.
KAMPLARDAKİ MUAMELE KAYGI VERİCİ
Bölgedeki bir daha eğitim kamplarında tutulanlara yönelik muamelenin telaş verici olduğu, azap, berbat muamele ve zarurî tıbbi tedavi uygulandığına dair raporların sağlam bulunduğu açıklandı.
Komiserliğin eriştiği dokümanların, kelam konusu hak ihlallerinin net bilançosunu çıkarmaya yetmeyeceği ama “bir daha eğitim kamplarındaki ayrımcı ortamın, bu tesislerde insan hakları ihlallerinin geniş eksende yaşandığını doğrulayacak yeterlilikte olduğunun” altı çizildi.
bir daha eğitim kamplarında tutulan Müslüman azınlığa mensup bireylerin temel insan haklarından yoksun edildiği kaydedilerek, “Dini kimlik, tabir, mahremiyet ve hareket özgürlükleri usulsüzce yasaklanmıştır.” denildi.
ÇİN HÜKÜMETİNE ÇAĞRILAR
Çin’in Sincan’daki baskıcı ve ayrımcı uygulamalarının etkisinin sonları aştığı, tutuklamalar ve eğitim kamplarında zorla çalıştırmalardan ötürü birfazlaca kişinin ailesinden farklı düştüğü yahut baskı ortamından ötürü ülkelerini terk etmek zorunda kaldığı vurgulandı.
Raporun sonunda Çin hükümetine, “bir daha eğitim kampları, cezaevleri ve gibisi tutukluluk merkezlerinde keyfi tutulanların derhal özgür bırakılması”, “Sincan’da aile mensuplarının haber alamadığı bireylerin nerede olduğuna dair bilgi verilmesi”, “terörle çaba, ulusal güvenlik ve azınlık haklarına dair kanunları gözden geçirecek çalışma planı oluşturulması”, “bir daha eğitim kamplarındaki hak ihlallerinin acilen araştırılması” ve “bölgedeki cami, tapınak ve mezarlıkların yıkıldığına dair argümanlara somut bilgiler sunularak açıklık getirilmesi” davetleri yapıldı.
RAPOR 8 AY GECİKMELİ AÇIKLANDI
Komiserlikten 10 Aralık 2021’de yapılan açıklamada, Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde Çin’in uygulamalarına ait raporun haftalar ortasında açıklanacağı duyurulmuştu.
Açıklamanın akabinde aylar geçmesine karşın raporun yayımlanmaması, Uygur Türkleri başta olmak üzere memleketler arası hak kümelerinden reaksiyon görmüştü.
23-28 Mayıs’ta Çin’e giden ve Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ni de ziyaret eden Bachelet, ziyaretin akabinde Çin’in başşehri Pekin’de düzenlediği basın toplantısında, raporun ne vakit açıklanacağına ait bilgi vermekten kaçınmıştı.
Çevrim içi ortamda düzenlenen basın toplantısına BM’ye akredite gazetecilerin internet yoluyla iştirakine müsaade verilmemesi de yansıları çekmişti.
Raporda ”Çin’in Sincan’da göz altındaki Uygur Müslümanlarına yönelik ayrımcı muamelesi insanlığa karşı hata teşkil edebileceği” belirtilerek Çin “ciddi insan hakları ihlalleri” ile suçlandı. Yüksek Komiser Michelle Bachelet’in misyon müddeti bitmeden açıklayacağı kelamını verdiği rapor, Bachelet’in son nazaranv gününde İsviçre saatiyle 23.48’de yayımlandı.
48 sayfalık raporda Sincan’da yaşayan 23 Uygur, 16 Kazak ve 1 Kırgız Türküyle ayrıntılı mülakat yapıldığı, konuşulan isimlerden 26’sının 2016’dan bu yana muhakkak aralıklarla ya keyfi tutuklandığı ya da Çin’in bir daha eğitim kamplarında çalıştırıldığı bilgisi paylaşıldı.
Raporda Sincan bölgesinde “terör ve aşırılıkla gayret ismi altında önemli insan hakları ihlalleri işlendiği” ve bu ihlallerin “insanlık cürmü teşkil edebileceği” vurgulanırken, “Hak ihlallerinin dayandırıldığı terörle uğraş kanunları, milletlerarası insan hakları norm ve standartları açısından çok problemlidir. Bölgedeki yetkililere geniş soruşturma, yasaklama ve baskı imkanı tanıyan bu maddede belirli belgisiz, geniş ve ucu açık tanımlamalar bulunmaktadır.” sözü yer aldı.
KAMPLARDAKİ MUAMELE KAYGI VERİCİ
Bölgedeki bir daha eğitim kamplarında tutulanlara yönelik muamelenin telaş verici olduğu, azap, berbat muamele ve zarurî tıbbi tedavi uygulandığına dair raporların sağlam bulunduğu açıklandı.
Komiserliğin eriştiği dokümanların, kelam konusu hak ihlallerinin net bilançosunu çıkarmaya yetmeyeceği ama “bir daha eğitim kamplarındaki ayrımcı ortamın, bu tesislerde insan hakları ihlallerinin geniş eksende yaşandığını doğrulayacak yeterlilikte olduğunun” altı çizildi.
bir daha eğitim kamplarında tutulan Müslüman azınlığa mensup bireylerin temel insan haklarından yoksun edildiği kaydedilerek, “Dini kimlik, tabir, mahremiyet ve hareket özgürlükleri usulsüzce yasaklanmıştır.” denildi.
ÇİN HÜKÜMETİNE ÇAĞRILAR
Çin’in Sincan’daki baskıcı ve ayrımcı uygulamalarının etkisinin sonları aştığı, tutuklamalar ve eğitim kamplarında zorla çalıştırmalardan ötürü birfazlaca kişinin ailesinden farklı düştüğü yahut baskı ortamından ötürü ülkelerini terk etmek zorunda kaldığı vurgulandı.
Raporun sonunda Çin hükümetine, “bir daha eğitim kampları, cezaevleri ve gibisi tutukluluk merkezlerinde keyfi tutulanların derhal özgür bırakılması”, “Sincan’da aile mensuplarının haber alamadığı bireylerin nerede olduğuna dair bilgi verilmesi”, “terörle çaba, ulusal güvenlik ve azınlık haklarına dair kanunları gözden geçirecek çalışma planı oluşturulması”, “bir daha eğitim kamplarındaki hak ihlallerinin acilen araştırılması” ve “bölgedeki cami, tapınak ve mezarlıkların yıkıldığına dair argümanlara somut bilgiler sunularak açıklık getirilmesi” davetleri yapıldı.
RAPOR 8 AY GECİKMELİ AÇIKLANDI
Komiserlikten 10 Aralık 2021’de yapılan açıklamada, Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde Çin’in uygulamalarına ait raporun haftalar ortasında açıklanacağı duyurulmuştu.
Açıklamanın akabinde aylar geçmesine karşın raporun yayımlanmaması, Uygur Türkleri başta olmak üzere memleketler arası hak kümelerinden reaksiyon görmüştü.
23-28 Mayıs’ta Çin’e giden ve Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ni de ziyaret eden Bachelet, ziyaretin akabinde Çin’in başşehri Pekin’de düzenlediği basın toplantısında, raporun ne vakit açıklanacağına ait bilgi vermekten kaçınmıştı.
Çevrim içi ortamda düzenlenen basın toplantısına BM’ye akredite gazetecilerin internet yoluyla iştirakine müsaade verilmemesi de yansıları çekmişti.