Yenilmez
Active member
Şu anda görünürde bir tedavisi yok ama demansa karşı çok iyi önlemler alabilirsiniz. Bir önleme araştırmacısı çeşitli stratejileri açıklıyor.
Daha fazla balık yiyip bulmaca mı çözeceksiniz? Ne yazık ki Alzheimer’ı önlemek o kadar kolay değil. Ancak her birey demans gelişme olasılığını etkileyebilir veya en azından ilerlemesini yavaşlatabilir. Çünkü çalışmalar önlemenin mümkün olduğunu gösteriyor. Bu özellikle iyi bir haber çünkü görünürde hala bir tedavi yok.
Köln Alzheimer Önleme Merkezi başkanı Frank Jessen, “Risk faktörlerini hesaba katan önleyici tedbirlerin, hastalığın ilerlemesi üzerinde olumlu bir etkiye sahip olabileceğini ve bireysel demans riskini azaltabileceğini artık biliyoruz” diyor. “Sağlıklı, aktif bir yaşam tarzının demans gelişme riskinin yüzde 40’ına kadarını oluşturduğu düşünülüyor.”
Risk faktörleri arasında işitme kaybı, yaralanmalar ve depresyon yer alır
2020 yılında uluslararası bir araştırma grubu (Lancet Demans ve Önleme Komisyonu), Alzheimer hastalığı riskini artıran on iki risk faktörünü listeledi. Yaşamın erken dönemlerinde buna yetersiz eğitim de dahildir. Orta yaşta aşağıdaki faktörler daha yüksek riskle ilişkilidir:
- İşitme kaybı
- yüksek tansiyon
- Travmatik beyin yaralanmaları
- zararlı alkol tüketimi
- Kilolu
- Sigara içmek
- depresyon
- sosyal izolasyon
- fiziksel hareketsizlik
- diyabet
- Hava kirliliği
Kendimizi korumak için açıkça neler yapabiliriz?
Thyrian, “Ancak açıkça ve kesin olarak kanıtlanmış faktörler de var ve bunlar etkilenebilir” diyor. Bunlar arasında her şeyden önce sağlıklı beslenme, egzersiz, aşırı kilolu olmamak ve sigara içmemek yer alıyor. Kesinlikle olumlu etkisi olan bir diğer şey de bilişsel uyarımdır. Bunlar çapraz bulmacalar veya Sudoku olabilir, ancak bu, okumaktan televizyon izlemeye ve sohbetlere kadar her türlü “kültürel etkileşim” anlamına gelir.
Thyrian, “Alzheimer’ın önlenmesinde giderek daha fazla odaklanılan şey, sosyal aktivite meselesidir” diyor. Corona salgını bunun kanıtını sağladı: Yaşlıların evlerindeki katı Corona kuralları nedeniyle birçok sakinin demansı daha da kötüleşti: “Sosyal aktivitelerin ve duygusal temasların eksikliği, bilişsel performans ve sağlıkta ciddi bir bozulmaya yol açtı.”
Köln uzmanı Jessen özellikle önemli olan üç faktörün altını çiziyor ve aralarındaki bağlantıyı açıklıyor. Bir şey iyi duymaktır. Psikiyatrist “Beynin girdiye ihtiyacı var” diyor. İşitme güçlüğü çekenler daha az girdi alır ve Alzheimer riski daha yüksektir. Tıpkı, görme yeteneğiniz zayıfsa gözlük satın almanın, işitmeniz zayıfsa işitme cihazı olması gerektiğini söylemeye gerek yok. Demans vakalarının yüzde 40’ından fazlası önlenebilir. Daha fazlasını buradan okuyun.
İkinci nokta ise iyi uykudur. Jessen, kronik uyku bozukluğunun demans riskini artırdığını söylüyor. Uyku sırasında beyinde temizleme işlemleri gerçekleşir. Bu aynı zamanda Alzheimer demansının gelişiminde rol oynayan amiloid plaklarını da parçalayacaktır.
Bir bakışta etkilenebilecek sekiz faktör
1. sağlıklı beslenme
2. Hareket
3. Ağırlık
4. Sigara içmek yasaktır
5. bilişsel uyarım (bulmacalar, konuşmalar, etkileşim)
6. sosyal aktivite
7. İşitme
8. Uyku
Bu sporlar demans riskini artırıyor
Kafa yaralanmaları söz konusu olduğunda Jessen, bunun sadece araba kazasında olduğu gibi ciddi yaralanmalar olmadığını, aynı zamanda bazı sporlarda meydana gelenler gibi yaygın ve küçük yaralanmalar olduğunu da açıklıyor. Jessen, “Çok sayıda kafa vuruşu ve aynı zamanda boksör antrenmanı yapan profesyonel futbolcularda demans riski daha yüksek” diyor. Spor/demans alanındaki araştırmalar hakkında daha fazla bilgiyi burada bulabilirsiniz.
Thyrian, risk faktörlerinden kaçınmak demansa karşı koruma sağlayabilir ancak her şeyin istatistiksel olasılıklarla ilgili olduğunu söylüyor. Birey açısından somut sonuçları ise farklı bir konudur, “insan bunun için fazla karmaşıktır.” “Bu karmaşık olayı, net kanıt elde edilebilecek şekilde tasvir eden neredeyse hiçbir çalışma yok.”
Aile üyeleri sosyal geçmişleri paylaşıyor
Ayrıca bireysel hastalık riski birçok faktörden etkilenir. Ailesel Alzheimer hastalığı gibi demansın yalnızca nadir görülen türleri genetik olarak kalıtsaldır. Thyrian, “Diğer demanslarda genetik nadiren tek tetikleyicidir, ancak yakın akrabalarda da ortaya çıkabilir” diye açıklıyor. Ancak bunun nedeni aile üyelerinin benzer genetik yatkınlıklara sahip olması değildir. Aksine, benzer yaşam tarzları gibi bir sosyal geçmişi paylaşıyorlardı.
Epidemiyolojik açıdan bakıldığında, birçok Alzheimer vakası ve diğer demans türleri aslında risk faktörlerinden kaçınılarak önlenebilir. Bu, bir grup yaşlı insanın iki yıl boyunca fiziksel ve zihinsel eğitimin yanı sıra beslenme ve sağlık tavsiyeleri aldığı Finlandiya’daki Parmak Araştırması tarafından da öneriliyor. Kontrol grubunun aksine araştırmacılar “küçük ama anlamlı olumlu etkiler” gördüler.