STRIF
Member
ABD Havacılık ve Uzay Ajansı‘nın (NASA), uzay giysisi ne kadara mâl oluyor? Bu kıyafetlerin özellikleri neler? Sizler için bu sorulara yanıt aradık. Öncelikle, NASA’nın uzay kıyafeti filosunun 1974’ten beri tıpkı olduğunu ve şu anda uzay ajansının yeni kıyafetler üzerinde çalıştığını belirtelim.
1974 yılında bu uzay kıyafetlerinin 15 milyon ila 22 milyon dolara mâl olduğu açıklanmıştı. İşte bu biçimdedan beri ajans, bakılırsave hazır rastgele yeni bir kıyafet ortaya çıkarmadı. Fakat mevcut kıyafetler üzerinde iyileştirmeler yaptı. bir daha de bu, NASA’nın bir uzay kıyafeti krizi yaşamasına yol açtı. Çünkü artık NASA’nın yalnızca dört adet nazaranv kıyafeti kaldı.
Uzay giysisi nedir?
Metnin birinci kısmında ABD uzay ajansının büyük bir krizle karşı karşıya kaldığını belirttik. Mart 2019’da NASA’nın bayan astronotlarla yapmayı planladığı uzay yürüyüşü de kıyafet sorunu niçiniyle iptal olmuştu. Ajans,iki bayan astronottan yalnızca birine uygun (orta boy) kıyafet bulmuştu.
Pekala, uzay giysisi tasarımı niye bu kadar güç? Zira bir uzay kıyafeti aslında bir uzay aracı üzere. Astronotu uzay boşluğundan, güneşten ve öteki cisimlerden gelen ışınımdan müdafaası gerekiyor. Ayrıyeten bu kıyafet, uzayda yaklaşık 29 bin km süratle dolaşan cisimlerin astronota ziyan vermesini de önlemeli. Tüm bunların yanı sıra oksijen, bağlantı, telemetri ve bir insanın hayatta kalması için gereksinim duyduğu her şeyi sağlamalı.
tıpkı vakitte, Business Insider‘ın haberine göre, 1974’teki Uzay Mekiği programı için 18 giysi grubu geliştirildi. Birinci ve ikinci grup artık yok. 1986’daki Challenger ve 2003’teki Columbia felaketlerinde ikişer grup imha oldu. En son SpaceX-7‘nin kargo vazifesi kazasında bir uzay kıyafeti daha kaybedildi. Kalan 11 kıyafetten yedisi ise çeşitli yenileme ve bakım süreçlerinden geçiyor. Yani yalnızca dört uçuşa hazır uzay giysisi bulunuyor.
NASA, Artemis uzay giysisi için 200 milyon dolarlık yatırım yaptı
NASA, Artemis Ay programı için xEMU kıyafetini geliştirmek üzere 200 milyon dolardan fazla yatırım yaptı. 2009’dan beri ajansın yaptığı bu yatırımlar bir yana, hala elde tutulur yeni bir kıyafet ortaya çıkmadı. Üstelik tek sorun giysilerin yetersizliği de değil. Giysilerde kullanılan bileşenler de süratle azalıyor. Örneğin, karbondioksit sensörleri. Mevcut giysilerdeki birtakım bileşenler artık üretilmiyor. Hatta bu bileşenleri üreten satıcıların kimileri bile artık yok.
Uzay giysisinin en değerli bileşenlerinden biri ise eldivenler. Bu eldivenler, astronotların uzayda çalışmalarını engellemeyecek ancak onların sıhhatini koruyacak biçimde tasarlanıyor. İç kısmında makara ve ip sistemi bulunurken, dış kısmında astronotun ellerini sıcak tutmasını sağlayan ısı radyatörleri yer alıyor.
Apollo misyonlarında astronotların kullandığı eldivenler fonksiyonel açıdan şu anda kullanılanlardan fazlaca daha yetersizdi. Örneğin, astronotlar elleriyle yerdeki bir taşı kavrayamıyordu. Lakin şu anda mühendislerin geliştirdiği eldivenlerde bu biçimde bir sorun yok.
Ömür dayanak sistemi ise uzay giysilerinin en değerli bileşeni sayılır. Kıyafetin gerisine takılan sırt çantası, sıcaklığı korumaktan karbondioksiti çıkarmaya kadar bir hayli kıymetli fonksiyonu üstleniyor. İşte bu bileşen, eldivenlerden daha değerli.
Bu ortada, vakit zaman kıyafetlerde tasarım ya da üretim yanılgısı olabiliyor. Örneğin, 2013’te Avrupa Uzay Ajansı astronotu Luca Parmitano‘nun kaskı suyla doldu. Yaklaşık 1,5 litre su Parmitano’yu uzay yürüyüşünün ortasında neredeyse boğuyordu.
Günümüzde bir uzay giysisinin maliyeti 100 milyon dolar
Asıl hususa dönecek olursak, 1974’teki bir uzay giysinin 15 milyon ila 22 milyon dolarlık maliyetinin günümüzdeki karşılığı 83 milyon ila 122 milyon dolar içinde. Quartz‘a bakılırsa ise, bir uzay giysisinin maliyeti yaklaşık 1 milyar dolar. Lakin NASA’nın tasarım ve geliştirme için finansman bulmakta zorluk çektiği gerçeğinin de göz önünde tutarsak ilerleyen senelerdaki nazaranvlerin ertelenme riski var.
Geliştirilmekte olan yeni kuşak uzay giysilerine özetlemek gerekirse xEMU ismi veriliyor ve astronotların güvenliğine odaklanıyor. Ayrıyeten ileri bir bağlantı teknolojisine sahip giysiler, farklı uzay misyonları için değiştirilebilir sistemler barındıracak. Fakat ajans, xEMU uzay giysisinin yüksek maliyetini karşılayacak kaynaktan mahrum. Bu niçinle, NASA yeni jenerasyon uzay giysilerini geliştirmek için özel kesimlerle iş birliği yapmaya çalışıyor.
1974 yılında bu uzay kıyafetlerinin 15 milyon ila 22 milyon dolara mâl olduğu açıklanmıştı. İşte bu biçimdedan beri ajans, bakılırsave hazır rastgele yeni bir kıyafet ortaya çıkarmadı. Fakat mevcut kıyafetler üzerinde iyileştirmeler yaptı. bir daha de bu, NASA’nın bir uzay kıyafeti krizi yaşamasına yol açtı. Çünkü artık NASA’nın yalnızca dört adet nazaranv kıyafeti kaldı.
Uzay giysisi nedir?
Metnin birinci kısmında ABD uzay ajansının büyük bir krizle karşı karşıya kaldığını belirttik. Mart 2019’da NASA’nın bayan astronotlarla yapmayı planladığı uzay yürüyüşü de kıyafet sorunu niçiniyle iptal olmuştu. Ajans,iki bayan astronottan yalnızca birine uygun (orta boy) kıyafet bulmuştu.
Pekala, uzay giysisi tasarımı niye bu kadar güç? Zira bir uzay kıyafeti aslında bir uzay aracı üzere. Astronotu uzay boşluğundan, güneşten ve öteki cisimlerden gelen ışınımdan müdafaası gerekiyor. Ayrıyeten bu kıyafet, uzayda yaklaşık 29 bin km süratle dolaşan cisimlerin astronota ziyan vermesini de önlemeli. Tüm bunların yanı sıra oksijen, bağlantı, telemetri ve bir insanın hayatta kalması için gereksinim duyduğu her şeyi sağlamalı.
tıpkı vakitte, Business Insider‘ın haberine göre, 1974’teki Uzay Mekiği programı için 18 giysi grubu geliştirildi. Birinci ve ikinci grup artık yok. 1986’daki Challenger ve 2003’teki Columbia felaketlerinde ikişer grup imha oldu. En son SpaceX-7‘nin kargo vazifesi kazasında bir uzay kıyafeti daha kaybedildi. Kalan 11 kıyafetten yedisi ise çeşitli yenileme ve bakım süreçlerinden geçiyor. Yani yalnızca dört uçuşa hazır uzay giysisi bulunuyor.
NASA, Artemis uzay giysisi için 200 milyon dolarlık yatırım yaptı
NASA, Artemis Ay programı için xEMU kıyafetini geliştirmek üzere 200 milyon dolardan fazla yatırım yaptı. 2009’dan beri ajansın yaptığı bu yatırımlar bir yana, hala elde tutulur yeni bir kıyafet ortaya çıkmadı. Üstelik tek sorun giysilerin yetersizliği de değil. Giysilerde kullanılan bileşenler de süratle azalıyor. Örneğin, karbondioksit sensörleri. Mevcut giysilerdeki birtakım bileşenler artık üretilmiyor. Hatta bu bileşenleri üreten satıcıların kimileri bile artık yok.
Uzay giysisinin en değerli bileşenlerinden biri ise eldivenler. Bu eldivenler, astronotların uzayda çalışmalarını engellemeyecek ancak onların sıhhatini koruyacak biçimde tasarlanıyor. İç kısmında makara ve ip sistemi bulunurken, dış kısmında astronotun ellerini sıcak tutmasını sağlayan ısı radyatörleri yer alıyor.
Apollo misyonlarında astronotların kullandığı eldivenler fonksiyonel açıdan şu anda kullanılanlardan fazlaca daha yetersizdi. Örneğin, astronotlar elleriyle yerdeki bir taşı kavrayamıyordu. Lakin şu anda mühendislerin geliştirdiği eldivenlerde bu biçimde bir sorun yok.
Ömür dayanak sistemi ise uzay giysilerinin en değerli bileşeni sayılır. Kıyafetin gerisine takılan sırt çantası, sıcaklığı korumaktan karbondioksiti çıkarmaya kadar bir hayli kıymetli fonksiyonu üstleniyor. İşte bu bileşen, eldivenlerden daha değerli.
Bu ortada, vakit zaman kıyafetlerde tasarım ya da üretim yanılgısı olabiliyor. Örneğin, 2013’te Avrupa Uzay Ajansı astronotu Luca Parmitano‘nun kaskı suyla doldu. Yaklaşık 1,5 litre su Parmitano’yu uzay yürüyüşünün ortasında neredeyse boğuyordu.
Günümüzde bir uzay giysisinin maliyeti 100 milyon dolar
Asıl hususa dönecek olursak, 1974’teki bir uzay giysinin 15 milyon ila 22 milyon dolarlık maliyetinin günümüzdeki karşılığı 83 milyon ila 122 milyon dolar içinde. Quartz‘a bakılırsa ise, bir uzay giysisinin maliyeti yaklaşık 1 milyar dolar. Lakin NASA’nın tasarım ve geliştirme için finansman bulmakta zorluk çektiği gerçeğinin de göz önünde tutarsak ilerleyen senelerdaki nazaranvlerin ertelenme riski var.
Geliştirilmekte olan yeni kuşak uzay giysilerine özetlemek gerekirse xEMU ismi veriliyor ve astronotların güvenliğine odaklanıyor. Ayrıyeten ileri bir bağlantı teknolojisine sahip giysiler, farklı uzay misyonları için değiştirilebilir sistemler barındıracak. Fakat ajans, xEMU uzay giysisinin yüksek maliyetini karşılayacak kaynaktan mahrum. Bu niçinle, NASA yeni jenerasyon uzay giysilerini geliştirmek için özel kesimlerle iş birliği yapmaya çalışıyor.