Putin’in savaşı dünya ve Türkiye Yanlışsız: Amerika’nın ve NATO’nun, Ukrayna ve Gürcistan’ı üye yaparak Rusya’yı çevreleme ve sıkıştırma sonucu kusurluydu.
Hakikat: Amerika ve NATO, dış siyaset uygulamalarında ve dünyaya bakışlarında emperyalist ve hegemonya temelli hareket ederler.
Gerçek: 2001, Irak’ın işgali ve daha sonrası Libya ve Suriye siyasetleri, bu emperyalist ve hegemonyacı anlayışın eserleridir.
Yanlışsız: Amerika’nın, gerek 15 Temmuz darbe teşebbüsüne reaksiyonu, gerekse, Irak-Suriye siyasetleri sıkıntılı, çıkar temelli ve Türkiye ile münasebetini bozacak niteliktedir.
Ancak, bu niçinler ve objektif olgular, Rusya’nın, tüm milletlerarası normları çiğneyerek, 19.yüzyıl kimlik temelli yayılmacı (irredentalist) anlayışlarını canlandırarak, hükümran bir ülkenin varlığını yok sayan ve tarihten silen bir söylemi lisana getirerek, nükleer santralleri bombalamaya kadar giden, büyük bir insan trajedisine yol açan, hayatı yok eden ve yeni bir dünya savaşı riskini ortaya çıkartan Ukrayna’yı işgal ve savaş sonucunı ve uygulamasını haklı çıkartamaz.
24 Şubat’ta başlatılan ve bugüne kadar bir ülke de büyük bir yıkıma yol açan bu savaş, Batı emperyalizmi tenkidinin ötesine giden ve yalnızca hegemonya, güç, çıkar, devlet güvenliği kavramlarıyla da açıklanamayacak bir nitelik kazanmıştır.
Ukrayna savaşı, bir taraftan sayıları iki milyonu geçen mülteci meselesini, ve insanların, canlıların, tabiatın, ötürüsıyla hayatın tüm boyutları ortasında yıkımını, öteki taraftan da, II. Soğuk Savaş ve III. Dünya Savaşı riskini ortaya çıkartmaktadır.
Bu bağlamda şu saptamayı yapabiliriz: 24 Şubattan bugüne yaşadıklarımız, milletlerarası bağlar ve dünya siyasetinde yeni bir periyodu başlattı. hem de, global ısınma/iklim değişikliği-salgın-eşitsizlik-yıkıcı kutuplaşma problemlerinin tüm dünyayı hayli önemli bir belirsizliğe ve riske savurduğu bir periyotta başlatılan ve bir ülkenin ve hayatın yıkımını amaçlayan bu savaş, geleceğe karşı güvensizliği, endişeyi ve tedirginliği daha da yaygınlaştırdı ve derinleştirdi, dünya savaşı ve yaşamsal kıyamet olasılıklarını güçlendirdi.
Bu niçinle, “Putin’in Ukrayna Savaşı”, son periyotta yaşadığımız Irak, Suriye, Libya işgalleri ve savaşlarından farklılaşıyor: jeopolitik, siyasi, ekonomik ve yaşamsal sonuçları ve tesirleri açısından tüm dünyanın tek gündem hususu olurken; daha da değerlisi, dünya siyasetinde yeni bir devri başlatıyor.
Jeopolitik ve siyasi sonuçlara özetlemek gerekirse unsurlar halinde bakalım.
JEOPOLİTİK SONUÇLAR
Bu savaşın dünya siyaseti ve memleketler arası bağlantılarda en az 6 kırılma yaratarak jeopolitik düzlemde yeni bir periyodu başlatmış olduğunı söyleyebiliriz;
Birincisi, memleketler arası güvenliği düşünürken, Batı-Rusya ya da Avrupa-Rusya bağlarında Rusya’yı da içine alan bir “güvenlik mimarisi” ve “stratejik vizyon” anlayışı tümüyle sona erdi;
İkincisi, başta Avrupa Güvenliği olmak üzere, Batı’nın ve globalleşen dünyanın güvenliği “Rusya karşıtlığı” temelinde konuşulmaya başlandı;
Üçüncüsü, NATO ve AB, hem kendi içlerinde birebir vakitte dünya siyasetinde bir daha canlanma ve tesir ve güç kazanma sürecine süratle girdiler;
Dördüncüsü, Amerika-Avrupa Atlantik ittifakı “Avrupa odaklı” şekillenmeye başladı;
Beşincisi, Almanya, İsveç üzere özel örnekleri de kapsayacak biçimde askeri “sert güç” ve büyük güçler ortası “ittifaklar siyaseti” memleketler arası ilgilerde canlandı; ve,
Altıncısı, yaptırımlar, caydırıcılığın ya da tesir artırımın gerisinde, “ekonomik savaş silahı” olarak düşünülmeye ve kullanılmaya, memleketler arası bağlarda de, “ekonomik savaş silahı olarak yaptırımlar” kavramı kullanılmaya başlandı.
SİYASİ SONUÇLAR
Siyasi düzlemde en az üç kıymetli kırılmanın ortaya çıkabileceğini söyleyebiliriz:
Birincisi, yalnızca ülke idaresinde değil, güvenlik alanında da, denge ve denetleme sisteminin ve demokrasinin kıymeti tekrar anlaşıldı. “Putin’in savaşı” nitelemesi, istikrar ve denetleme sistemi olmayan bir yapıda otokrat bir başkanın, nükleer silah kullanma dahil, bir ülkenin ve hayatın total yıkımına yol açabilecek savaş sonucunı alabileceğini bize gösteriyor. Bu bağlamda, Putin’in savaşı, demokrasinin bir daha güçlenmesi devrini başlatabilir, otokrat önderler ve otoriterleşme dalgasını bitimini hızlandırabilir;
İkincisi, demokrasiden sapan ve otoriterlik tercihi ortasında olan ve AB üyeliği ortasında bağımsız hareket etmeyi yeğleyen Polonya üzere ülkeler başta olmak üzere, bilhassa “post-sovyet” ve Rusya’ya hudut ülkeler, bu tercihin Putin Rusya’sına karşı kendilerini kırılgan ve inançsız yaptığını gördüler; güvenlik-demokrasi ilişkisinin/dengesinin kıymetini anladılar. Bu ülkeler, AB ile münasebetlerini güçlendirme ve “demokrasi-ekonomi-güvenlik-iklim dörtgeni”nde hareket etme eğilimine girdiler. Avrupa Güvenliği ve AB’nin bir daha canlanmasında, demokrasi-güvenlik istikrarı giderek değer kazanacak görünüyor;
Üçüncüsü, Putin’in savaşı, global ısınma ve iklim değişikliği meselelerinin tüm hayatı yıkıma götürme sürecine karşı ulusal-bölgesel-küresel-yerel düzlemde “yeşil mutabakat” istikametinde hareket etme kararlarının alındığı ve BM’ye bağlı “Hükümetler ortası İklim Değişikliği Raporu”nun (IPCC) bu tarafta davranma için acil davet yaptığı bir periyotta başladı. Ukrayna işgali, yalnızca ülke ve insani güvenlik alanında değil, tüm canlıları, doğayı ve gezegeni içeren “yaşamsal güvenlik” alanında da total yıkım riskini ortaya çıkarttı. Bu noktada önemli bir ikilemle de karşılaştık: işgal, bir taraftan yeşil mutabakatın ehemmiyetini ortaya çıkartırken, başka taraftan da, enerji-ekonomi bağında kriz yaratarak, hükümetlerin fosil yakıtlar ve nükleer güç tercihi yapmaları riskini güçlendirdi. Bu ikilemin nasıl çözüleceğini bugün bilmiyoruz.
TÜRKİYE’NİN TERCİHİ
Putin’in Ukrayna şavaşından en çok etkilenecek ülkelerin içinde Türkiye’de var. Türkiye, hem jeopolitik, hem ekonomik, tıpkı vakitte siyasi olarak bu süreçten etkileyecek.
İki olumlu gelişmeyi izliyoruz:
Türkiye, Çin, İsrail, Fransa ile birlikte, alandan masaya dönülmesi, diplomasi ve uzlaşmanın ön plana çıkartılması, yaşamsal yıkımın durması için “arabuluculuk” yapan dört ülke ortasında yer alıyor.
Türkiye’nin arabuluculuk uğraşı epeyce değerli ve giderek milletlerarası toplumda takdirle karşılanıyor.
Yalnızca Antalya’da, Ukrayna ve Rusya Dışişleri Bakanlarını bir ortaya getirime (sonuç çıkmasa da, bir birinci vakit içinderda), Rusya ve Ukrayna Devlet Liderleriyle daima bağlantıda olma, bu iki başkanla konuşabilme değil; bununla birlikte, İsrail, Yunanistan, Almanya önderlerinin Türkiye’ye gelmesi de, Türkiye’nin Ukrayna’da çatışma tahlilinden uzlaşmaya geçiş için kıymetini arttırıyor.
Türkiye, bununla birlikte da, Amerika-Rusya, NATO-Rusya, Avrupa-Rusya ve Ukrayna-Rusya bağlarında “denge politikası” izliyor. Bu, kolay değil lakin gerekli. İşgal uzadıkça ve bölgeselleştikçe (mesela, Suriye’ye da sıçrarsa) daha da zorlaşacak bir siyaset.
Batı ile münasebetleri fazlaca bozuk olan, demokrasiden otoriterleşmeye geçen, ekonomik kriz yaşayan Türkiye’nin, dengeyi nasıl kurabileceği üzerine işgal uzadıkça daha da zorlaşacaktır.
Lakin bugün için, “arabuluculuk-uzlaşma” ve “denge” siyasetleri yanlışsız.
Hakikat: Amerika ve NATO, dış siyaset uygulamalarında ve dünyaya bakışlarında emperyalist ve hegemonya temelli hareket ederler.
Gerçek: 2001, Irak’ın işgali ve daha sonrası Libya ve Suriye siyasetleri, bu emperyalist ve hegemonyacı anlayışın eserleridir.
Yanlışsız: Amerika’nın, gerek 15 Temmuz darbe teşebbüsüne reaksiyonu, gerekse, Irak-Suriye siyasetleri sıkıntılı, çıkar temelli ve Türkiye ile münasebetini bozacak niteliktedir.
Ancak, bu niçinler ve objektif olgular, Rusya’nın, tüm milletlerarası normları çiğneyerek, 19.yüzyıl kimlik temelli yayılmacı (irredentalist) anlayışlarını canlandırarak, hükümran bir ülkenin varlığını yok sayan ve tarihten silen bir söylemi lisana getirerek, nükleer santralleri bombalamaya kadar giden, büyük bir insan trajedisine yol açan, hayatı yok eden ve yeni bir dünya savaşı riskini ortaya çıkartan Ukrayna’yı işgal ve savaş sonucunı ve uygulamasını haklı çıkartamaz.
24 Şubat’ta başlatılan ve bugüne kadar bir ülke de büyük bir yıkıma yol açan bu savaş, Batı emperyalizmi tenkidinin ötesine giden ve yalnızca hegemonya, güç, çıkar, devlet güvenliği kavramlarıyla da açıklanamayacak bir nitelik kazanmıştır.
Ukrayna savaşı, bir taraftan sayıları iki milyonu geçen mülteci meselesini, ve insanların, canlıların, tabiatın, ötürüsıyla hayatın tüm boyutları ortasında yıkımını, öteki taraftan da, II. Soğuk Savaş ve III. Dünya Savaşı riskini ortaya çıkartmaktadır.
Bu bağlamda şu saptamayı yapabiliriz: 24 Şubattan bugüne yaşadıklarımız, milletlerarası bağlar ve dünya siyasetinde yeni bir periyodu başlattı. hem de, global ısınma/iklim değişikliği-salgın-eşitsizlik-yıkıcı kutuplaşma problemlerinin tüm dünyayı hayli önemli bir belirsizliğe ve riske savurduğu bir periyotta başlatılan ve bir ülkenin ve hayatın yıkımını amaçlayan bu savaş, geleceğe karşı güvensizliği, endişeyi ve tedirginliği daha da yaygınlaştırdı ve derinleştirdi, dünya savaşı ve yaşamsal kıyamet olasılıklarını güçlendirdi.
Bu niçinle, “Putin’in Ukrayna Savaşı”, son periyotta yaşadığımız Irak, Suriye, Libya işgalleri ve savaşlarından farklılaşıyor: jeopolitik, siyasi, ekonomik ve yaşamsal sonuçları ve tesirleri açısından tüm dünyanın tek gündem hususu olurken; daha da değerlisi, dünya siyasetinde yeni bir devri başlatıyor.
Jeopolitik ve siyasi sonuçlara özetlemek gerekirse unsurlar halinde bakalım.
JEOPOLİTİK SONUÇLAR
Bu savaşın dünya siyaseti ve memleketler arası bağlantılarda en az 6 kırılma yaratarak jeopolitik düzlemde yeni bir periyodu başlatmış olduğunı söyleyebiliriz;
Birincisi, memleketler arası güvenliği düşünürken, Batı-Rusya ya da Avrupa-Rusya bağlarında Rusya’yı da içine alan bir “güvenlik mimarisi” ve “stratejik vizyon” anlayışı tümüyle sona erdi;
İkincisi, başta Avrupa Güvenliği olmak üzere, Batı’nın ve globalleşen dünyanın güvenliği “Rusya karşıtlığı” temelinde konuşulmaya başlandı;
Üçüncüsü, NATO ve AB, hem kendi içlerinde birebir vakitte dünya siyasetinde bir daha canlanma ve tesir ve güç kazanma sürecine süratle girdiler;
Dördüncüsü, Amerika-Avrupa Atlantik ittifakı “Avrupa odaklı” şekillenmeye başladı;
Beşincisi, Almanya, İsveç üzere özel örnekleri de kapsayacak biçimde askeri “sert güç” ve büyük güçler ortası “ittifaklar siyaseti” memleketler arası ilgilerde canlandı; ve,
Altıncısı, yaptırımlar, caydırıcılığın ya da tesir artırımın gerisinde, “ekonomik savaş silahı” olarak düşünülmeye ve kullanılmaya, memleketler arası bağlarda de, “ekonomik savaş silahı olarak yaptırımlar” kavramı kullanılmaya başlandı.
SİYASİ SONUÇLAR
Siyasi düzlemde en az üç kıymetli kırılmanın ortaya çıkabileceğini söyleyebiliriz:
Birincisi, yalnızca ülke idaresinde değil, güvenlik alanında da, denge ve denetleme sisteminin ve demokrasinin kıymeti tekrar anlaşıldı. “Putin’in savaşı” nitelemesi, istikrar ve denetleme sistemi olmayan bir yapıda otokrat bir başkanın, nükleer silah kullanma dahil, bir ülkenin ve hayatın total yıkımına yol açabilecek savaş sonucunı alabileceğini bize gösteriyor. Bu bağlamda, Putin’in savaşı, demokrasinin bir daha güçlenmesi devrini başlatabilir, otokrat önderler ve otoriterleşme dalgasını bitimini hızlandırabilir;
İkincisi, demokrasiden sapan ve otoriterlik tercihi ortasında olan ve AB üyeliği ortasında bağımsız hareket etmeyi yeğleyen Polonya üzere ülkeler başta olmak üzere, bilhassa “post-sovyet” ve Rusya’ya hudut ülkeler, bu tercihin Putin Rusya’sına karşı kendilerini kırılgan ve inançsız yaptığını gördüler; güvenlik-demokrasi ilişkisinin/dengesinin kıymetini anladılar. Bu ülkeler, AB ile münasebetlerini güçlendirme ve “demokrasi-ekonomi-güvenlik-iklim dörtgeni”nde hareket etme eğilimine girdiler. Avrupa Güvenliği ve AB’nin bir daha canlanmasında, demokrasi-güvenlik istikrarı giderek değer kazanacak görünüyor;
Üçüncüsü, Putin’in savaşı, global ısınma ve iklim değişikliği meselelerinin tüm hayatı yıkıma götürme sürecine karşı ulusal-bölgesel-küresel-yerel düzlemde “yeşil mutabakat” istikametinde hareket etme kararlarının alındığı ve BM’ye bağlı “Hükümetler ortası İklim Değişikliği Raporu”nun (IPCC) bu tarafta davranma için acil davet yaptığı bir periyotta başladı. Ukrayna işgali, yalnızca ülke ve insani güvenlik alanında değil, tüm canlıları, doğayı ve gezegeni içeren “yaşamsal güvenlik” alanında da total yıkım riskini ortaya çıkarttı. Bu noktada önemli bir ikilemle de karşılaştık: işgal, bir taraftan yeşil mutabakatın ehemmiyetini ortaya çıkartırken, başka taraftan da, enerji-ekonomi bağında kriz yaratarak, hükümetlerin fosil yakıtlar ve nükleer güç tercihi yapmaları riskini güçlendirdi. Bu ikilemin nasıl çözüleceğini bugün bilmiyoruz.
TÜRKİYE’NİN TERCİHİ
Putin’in Ukrayna şavaşından en çok etkilenecek ülkelerin içinde Türkiye’de var. Türkiye, hem jeopolitik, hem ekonomik, tıpkı vakitte siyasi olarak bu süreçten etkileyecek.
İki olumlu gelişmeyi izliyoruz:
Türkiye, Çin, İsrail, Fransa ile birlikte, alandan masaya dönülmesi, diplomasi ve uzlaşmanın ön plana çıkartılması, yaşamsal yıkımın durması için “arabuluculuk” yapan dört ülke ortasında yer alıyor.
Türkiye’nin arabuluculuk uğraşı epeyce değerli ve giderek milletlerarası toplumda takdirle karşılanıyor.
Yalnızca Antalya’da, Ukrayna ve Rusya Dışişleri Bakanlarını bir ortaya getirime (sonuç çıkmasa da, bir birinci vakit içinderda), Rusya ve Ukrayna Devlet Liderleriyle daima bağlantıda olma, bu iki başkanla konuşabilme değil; bununla birlikte, İsrail, Yunanistan, Almanya önderlerinin Türkiye’ye gelmesi de, Türkiye’nin Ukrayna’da çatışma tahlilinden uzlaşmaya geçiş için kıymetini arttırıyor.
Türkiye, bununla birlikte da, Amerika-Rusya, NATO-Rusya, Avrupa-Rusya ve Ukrayna-Rusya bağlarında “denge politikası” izliyor. Bu, kolay değil lakin gerekli. İşgal uzadıkça ve bölgeselleştikçe (mesela, Suriye’ye da sıçrarsa) daha da zorlaşacak bir siyaset.
Batı ile münasebetleri fazlaca bozuk olan, demokrasiden otoriterleşmeye geçen, ekonomik kriz yaşayan Türkiye’nin, dengeyi nasıl kurabileceği üzerine işgal uzadıkça daha da zorlaşacaktır.
Lakin bugün için, “arabuluculuk-uzlaşma” ve “denge” siyasetleri yanlışsız.