Yenilmez
Active member
Türkiye’deki devlet ve vakıf üniversitelerinde 100’ün üzerinde tıp fakültesi bulunuyor ve buralarda on binlerce hekim adayı eğitim görüyor. Tıp eğitiminin en kıymetli ayaklarından biri olan anatomi ise yaşanan kadavra sorunu niçiniyle sekteye uğruyor.
ÖN YARGI niçinİYLE GEREĞİNCE KADAVRA BULUNAMIYOR
Fakültelerin kadavra gereksinimi üç biçimde karşılanıyor: Hastanelerde ölen kimsesizler, istekli bağışçılar ve ithal etme. Bedenin kadavra olarak bağışlanması konusunda dinen bir sakınca olmamasına karşın bu husustaki ön yargı ve bilgisizlik niçiniyle tıp eğitimi için kâfi seviyede kadavra bulunamıyor. Türkiye’deki tabip adaylarının Avrupa’dakiler kadar şanslı olmadığını sayılar da ortaya koyuyor. Kadavra-öğrenci oranı Avrupa’da teğe on iken, Türkiye’de bir kadavra başına 30-40 öğrenci düşüyor.
“KADAVRA KADAR AYRINTILI VE DERİN BİR İNSAN BEDENİ ÖRNEĞİ SAĞLANAMIYOR”
Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi Temel Tıp Bilimleri Anatomi Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi ve Türk Anatomi ve Klinik Anatomi Derneği Genel Sekreteri Doç. Dr. Unsur Ali Gürses, anatominin öğrenilmesinde en avantajlı eğitim gerecinin insan bedeni olduğunu, bu yüzden eğitimde kadavraların etkin biçimde kullanıldığını söylemiş oldu.
Anatomiyi gösteren biroldukca farklı eğitim gerecinin bulunduğunu lisana getiren Gürses, “Örneğin maketler ya da 3d yazılımlar var. Her ne kadar bu yazılımlar ve teknoloji muhakkak bir seviyeye ulaşmış olsa da maalesef kadavra kadar ayrıntılı ve detaylı, insan bedeninin birebir örneği hala tam olarak sağlanamıyor. Eksiklikleri var hem teknolojik mamüllerin birebir vakitte maketlerin.” dedi.
“TEMİNİ, ÜLKEMİZDE ÖNEMLİ BİR SORUN”
Kadavranın en kıymetli eğitim kaynağı olduğunu vurgulayan Gürses, kelamlarına şu biçimde devam etti: “Kadavra temin etmek ülkemizde hala önemli bir sorun. 2012 yılından evvel kadavra olarak yalnızca devlet hastanelerinde ya da çeşitli sıhhat kuruluşlarında vefat eden şahısların, aileleri sahip çıkmadıysa, vücutları kullanılıyordu. sonrasındasındaki senelerda bu temin yolu hayli azaldı. Bilhassa büyükşehirlerde fazlaca önemli kadavra temin ezası yaşamaya başladı fakülteler. 2009 yılından daha sonra İstanbul’da büyük fakülteler hiç kadavra alamamaya başladılar. Bunun öncesinde senede 10-15 civarında alabiliyorlardı. Türkiye’de yalnızca birkaç fakülte bu yolla hala temin yapabiliyor yani kimsesiz kadavra kullanılabiliyor.
Bu düşünce sürünce Türk Anatomi ve Klinik Anatomi Derneği, 2012 yılında şahısların hayattayken kendi vücutlarını tıp eğitimine bağışlamalarıyla ilgili bir kampanya başlattı. Kampanya çeşitli faaliyetlerle tanıtılmaya çalışıldı ve değişik bir biçimde bir daha büyük vilayetlerde başlamak kaydıyla yıllık müracaatlar evvel 10-15’lere, daha sonra 20-30’lara, en son 2019 yılının sonunda İstanbul, İzmir, Ankara, Mersin’de 50 müracaata kadar yaklaştı. Kadavra temini de bunu 2-3 sene geriden takip etti. 2014-2015 yılından daha sonra bu esaslı fakülteler senede 2-3 bağış kadavra temin etmeye başladı. En son 2019 yılının sonunda senede 5 kadavra temin etmeye başladılar. Bu daha evvel olmayan bir yol için bir ilerleme oldu. Senede 5 kadavra, 300-350 öğrencisi olan bir fakülte için kâfi mi? Çok düşük bir sayı aslında. Yurt haricinde öğrenci-kadavra oranları, 8-10 öğrenciye bir kadavra düşecek biçimde. Türkiye’de yavaş yavaş bu bahiste şuur artmaya başladı ancak hala istenilen seviyede değil.”
“YURT DIŞINDAN 16 BİN DOLARA GETİRİLEBİLİYOR”
“Bu sayı epeyce daha arttı zira 2016’dan daha sonra 30’un üzerinde yeni fakülte açıldı ve bu fakültelerin hepsi yurt haricinden temin etti. Birtakım devlet ve vakıf üniversiteleri, ithal kadavrayı 2 senede bir tekrar alıyor. Büyük üniversitelerde ve kimi vakıf üniversitelerinde uzmanlık daha sonrası eğitim için çeşitli kurslar yapılıyor. Bu kurslar için de Türkiye’den temin edilen kadavra sayısı yetersiz olduğu için yurt haricinden temin yapılıyor. Bu süreçleri yapan firmalar var bakanlığın onay verdiği. Rastgele bir fakülte bu firmalar ile görüşse, 14 bin 500-16 bin dolar civarı bir maliyetle kadavrayı yurt haricinden temin etme bahtları var.”
“VATANDAŞLAR KADAVRA BAĞIŞINA OLUMSUZ BAKIYOR”
Doç. Dr. Unsur Ali Gürses, kadavra bağışı oranlarının düşüklüğünün sebeplerine ait şu ayrıntıları verdi:
“En büyük badire, kadavra temini için bağış yapılması konusundan vatandaşın gereğince haber dar olmaması. Derneğin yaptığı anketler, vatandaşların yüzde 50 kadarının bağış yoluyla kadavra temin edilebileceğinin farkında olduğunu lakin çeşitli münasebetlerle buna yanaşmadığını ortaya koydu. bu biçimde bir yol olduğunun, bu türlü kadavra temin edildiğinin, eğitim ve araştırmada kullanılabildiğinin insanlara yayılması lazım. Birinci ıstırabımız bu.
İkinci kahır, bir daha bilgi eksikliğinden çıkan bir şey. Beşerler eğitim sırasında kadavraların nasıl kullanıldığı, daha sonrasında nasıl defnedildiği konusunda bilgi sahibi olmadıkları için en büyük çekinceleri aslında burada. Eğitim sırasında bedenlerine yapılacak şeyden korkuyorlar. Bunun yapılmasını istemedikleri için büyük bir kısmı olumsuz bakıyor bağış konusuna.”
“DİN ÜLKEMİZDE HEM OLUMLU HEM NEGATİF BAĞIŞ SEBEBİ”
“Çalışmada şu biçimde bir sonuç çıktı. Bağış yapan bireylerle görüştük ‘Kendinizi niye bağışladınız?’ diye. Orada din ile ilgili enteresan bir şey var. Bir küme bağışçı büsbütün dini münasebetlerle bağışlıyor. Bu bahis ile ilgili en bilinen örnek Maide Müddeti’nin 32. ayeti ‘Kim de bir can kurtarırsa bütün insanların hayatını kurtarmış üzere olur.’ Bunu bize karşılık olarak yazan bağışçı da var. Tam aykırısı İslami uygulamaları kabul etmeyenler de var. O yüzden din Türkiye’de hem müspet tıpkı vakitte negatif bağış niçini.
Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Heyeti’ne e-devlet üzerinden başvurduk. ‘Ben vefat ettikten daha sonra kendi vücudumu, kadavra olarak kullanılması için bağışlamak istiyorum. Bununla ilgili rastgele bir dini mani var mı?’ diye. Verilen yanıt şöyleydi: ‘Kadavra olarak kişinin vücudunu bağışlamasında dinen bir mani yoktur, yalnızca kişinin vücuduna hürmet gösterilmesi kapsamında, gasil, namaz ve defin süreçlerinin sırasıyla yapılması lazım.’ Orada rastgele bir süre belirtilmedi. Çabucak yapılıp defnedilmesi gerekmiyor. O yüzden gasil ve namazdan daha sonra kadavra olarak kullanılıp sonrasındasında defin sürecinin yapılabileceğini yorumladık. Soranlara da bu türlü bilgi verdik.”
ÖN YARGI niçinİYLE GEREĞİNCE KADAVRA BULUNAMIYOR
Fakültelerin kadavra gereksinimi üç biçimde karşılanıyor: Hastanelerde ölen kimsesizler, istekli bağışçılar ve ithal etme. Bedenin kadavra olarak bağışlanması konusunda dinen bir sakınca olmamasına karşın bu husustaki ön yargı ve bilgisizlik niçiniyle tıp eğitimi için kâfi seviyede kadavra bulunamıyor. Türkiye’deki tabip adaylarının Avrupa’dakiler kadar şanslı olmadığını sayılar da ortaya koyuyor. Kadavra-öğrenci oranı Avrupa’da teğe on iken, Türkiye’de bir kadavra başına 30-40 öğrenci düşüyor.
“KADAVRA KADAR AYRINTILI VE DERİN BİR İNSAN BEDENİ ÖRNEĞİ SAĞLANAMIYOR”
Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi Temel Tıp Bilimleri Anatomi Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi ve Türk Anatomi ve Klinik Anatomi Derneği Genel Sekreteri Doç. Dr. Unsur Ali Gürses, anatominin öğrenilmesinde en avantajlı eğitim gerecinin insan bedeni olduğunu, bu yüzden eğitimde kadavraların etkin biçimde kullanıldığını söylemiş oldu.
Anatomiyi gösteren biroldukca farklı eğitim gerecinin bulunduğunu lisana getiren Gürses, “Örneğin maketler ya da 3d yazılımlar var. Her ne kadar bu yazılımlar ve teknoloji muhakkak bir seviyeye ulaşmış olsa da maalesef kadavra kadar ayrıntılı ve detaylı, insan bedeninin birebir örneği hala tam olarak sağlanamıyor. Eksiklikleri var hem teknolojik mamüllerin birebir vakitte maketlerin.” dedi.
“TEMİNİ, ÜLKEMİZDE ÖNEMLİ BİR SORUN”
Kadavranın en kıymetli eğitim kaynağı olduğunu vurgulayan Gürses, kelamlarına şu biçimde devam etti: “Kadavra temin etmek ülkemizde hala önemli bir sorun. 2012 yılından evvel kadavra olarak yalnızca devlet hastanelerinde ya da çeşitli sıhhat kuruluşlarında vefat eden şahısların, aileleri sahip çıkmadıysa, vücutları kullanılıyordu. sonrasındasındaki senelerda bu temin yolu hayli azaldı. Bilhassa büyükşehirlerde fazlaca önemli kadavra temin ezası yaşamaya başladı fakülteler. 2009 yılından daha sonra İstanbul’da büyük fakülteler hiç kadavra alamamaya başladılar. Bunun öncesinde senede 10-15 civarında alabiliyorlardı. Türkiye’de yalnızca birkaç fakülte bu yolla hala temin yapabiliyor yani kimsesiz kadavra kullanılabiliyor.
Bu düşünce sürünce Türk Anatomi ve Klinik Anatomi Derneği, 2012 yılında şahısların hayattayken kendi vücutlarını tıp eğitimine bağışlamalarıyla ilgili bir kampanya başlattı. Kampanya çeşitli faaliyetlerle tanıtılmaya çalışıldı ve değişik bir biçimde bir daha büyük vilayetlerde başlamak kaydıyla yıllık müracaatlar evvel 10-15’lere, daha sonra 20-30’lara, en son 2019 yılının sonunda İstanbul, İzmir, Ankara, Mersin’de 50 müracaata kadar yaklaştı. Kadavra temini de bunu 2-3 sene geriden takip etti. 2014-2015 yılından daha sonra bu esaslı fakülteler senede 2-3 bağış kadavra temin etmeye başladı. En son 2019 yılının sonunda senede 5 kadavra temin etmeye başladılar. Bu daha evvel olmayan bir yol için bir ilerleme oldu. Senede 5 kadavra, 300-350 öğrencisi olan bir fakülte için kâfi mi? Çok düşük bir sayı aslında. Yurt haricinde öğrenci-kadavra oranları, 8-10 öğrenciye bir kadavra düşecek biçimde. Türkiye’de yavaş yavaş bu bahiste şuur artmaya başladı ancak hala istenilen seviyede değil.”
“YURT DIŞINDAN 16 BİN DOLARA GETİRİLEBİLİYOR”
“Bu sayı epeyce daha arttı zira 2016’dan daha sonra 30’un üzerinde yeni fakülte açıldı ve bu fakültelerin hepsi yurt haricinden temin etti. Birtakım devlet ve vakıf üniversiteleri, ithal kadavrayı 2 senede bir tekrar alıyor. Büyük üniversitelerde ve kimi vakıf üniversitelerinde uzmanlık daha sonrası eğitim için çeşitli kurslar yapılıyor. Bu kurslar için de Türkiye’den temin edilen kadavra sayısı yetersiz olduğu için yurt haricinden temin yapılıyor. Bu süreçleri yapan firmalar var bakanlığın onay verdiği. Rastgele bir fakülte bu firmalar ile görüşse, 14 bin 500-16 bin dolar civarı bir maliyetle kadavrayı yurt haricinden temin etme bahtları var.”
“VATANDAŞLAR KADAVRA BAĞIŞINA OLUMSUZ BAKIYOR”
Doç. Dr. Unsur Ali Gürses, kadavra bağışı oranlarının düşüklüğünün sebeplerine ait şu ayrıntıları verdi:
“En büyük badire, kadavra temini için bağış yapılması konusundan vatandaşın gereğince haber dar olmaması. Derneğin yaptığı anketler, vatandaşların yüzde 50 kadarının bağış yoluyla kadavra temin edilebileceğinin farkında olduğunu lakin çeşitli münasebetlerle buna yanaşmadığını ortaya koydu. bu biçimde bir yol olduğunun, bu türlü kadavra temin edildiğinin, eğitim ve araştırmada kullanılabildiğinin insanlara yayılması lazım. Birinci ıstırabımız bu.
İkinci kahır, bir daha bilgi eksikliğinden çıkan bir şey. Beşerler eğitim sırasında kadavraların nasıl kullanıldığı, daha sonrasında nasıl defnedildiği konusunda bilgi sahibi olmadıkları için en büyük çekinceleri aslında burada. Eğitim sırasında bedenlerine yapılacak şeyden korkuyorlar. Bunun yapılmasını istemedikleri için büyük bir kısmı olumsuz bakıyor bağış konusuna.”
“DİN ÜLKEMİZDE HEM OLUMLU HEM NEGATİF BAĞIŞ SEBEBİ”
“Çalışmada şu biçimde bir sonuç çıktı. Bağış yapan bireylerle görüştük ‘Kendinizi niye bağışladınız?’ diye. Orada din ile ilgili enteresan bir şey var. Bir küme bağışçı büsbütün dini münasebetlerle bağışlıyor. Bu bahis ile ilgili en bilinen örnek Maide Müddeti’nin 32. ayeti ‘Kim de bir can kurtarırsa bütün insanların hayatını kurtarmış üzere olur.’ Bunu bize karşılık olarak yazan bağışçı da var. Tam aykırısı İslami uygulamaları kabul etmeyenler de var. O yüzden din Türkiye’de hem müspet tıpkı vakitte negatif bağış niçini.
Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Heyeti’ne e-devlet üzerinden başvurduk. ‘Ben vefat ettikten daha sonra kendi vücudumu, kadavra olarak kullanılması için bağışlamak istiyorum. Bununla ilgili rastgele bir dini mani var mı?’ diye. Verilen yanıt şöyleydi: ‘Kadavra olarak kişinin vücudunu bağışlamasında dinen bir mani yoktur, yalnızca kişinin vücuduna hürmet gösterilmesi kapsamında, gasil, namaz ve defin süreçlerinin sırasıyla yapılması lazım.’ Orada rastgele bir süre belirtilmedi. Çabucak yapılıp defnedilmesi gerekmiyor. O yüzden gasil ve namazdan daha sonra kadavra olarak kullanılıp sonrasındasında defin sürecinin yapılabileceğini yorumladık. Soranlara da bu türlü bilgi verdik.”