Uzay gemileri, uzay aracı diye de bilinmektedir. Bunlar dünya atmosferinin dışında faaliyet göstermeye uygun bir tasarıma ve yapıya sahiptir.
İnsansız veya insanlı olmak üzere iki tür uzay gemisi vardır. Gelin, bunlara daha yakından bakalım.
Uzay Gemisi Görevleri Nelerdir?
Genel olarak, uzay gemisinin görevleri şöyle sıralanabilmektedir:
Dünyanın gözlemlenmesi,
Uzay turizmi,
Meteoroloji,
Telekomünikasyon,
Uzay kolonizasyonu,
Uzayda insan veya kargo taşımacılığı,
Gezegenlerin araştırılması, keşfi.
Bu faaliyetler sadece uzay gemilerinin görevleri ile sınırlı olmayıp, yapay uyduları da kapsar.
Uzay Gemisi Nasıl Çalışır?
Bu makineler veya araçlar, kendisini doğru bir şekilde yönlendirmek için yükseklik denetimine ve başka alt sistemlere ihtiyaç duyar. Ayrıca bu sayede dış torklarla kuvvetlere doğru biçimde yanıt verir.
Yörünge-altı uzay uçuşu esnasında uzay araçları, uzay alanına girerler. Ardından, sabit bir yörüngeye dâhil olmaksızın yüzeye geri dönerler.
Yörüngesel uzay uçuşlarında ise bu araçlar çeşitli astronomik cisimlerin veya dünyanın çevresinde kapalı bir yörüngeye girer.
İnsanlı uzay uçuşları için geliştirilmiş olan uzay gemileri, yolcuları veya mürettebatı taşımak için kullanılmaktadır.
İlginizi Çekebilir:
Robotik uzay görevleri için ise özerk uzay araçları tercih edilir. Bunlar kendi başına hareket edilmektedir. Bazıları ise uzaktan kumanda edilebilirler. Özellikle bilimsel araştırmaları desteklemek için yapılan uzay araştırmalarında bu araçlara ihtiyaç duyulmaktadır.
Gezegenimsi bir gök cisminin çevresindeki yörüngede kalan robotik araçlar veya uzay uydusu olarak isimlendirilir. Araştırmalara katkıda bulunmak için geliştirilmiş robotik uzay gemileri ise uzay sondası adını almaktadır.
Yıldızlararası sondalardan bazıları güneş sisteminden çıkacak bir doğrultu üzerinde ilerler. Örneğin, şunlar o uzay araçlarından bazılarıdır:
New Horizons,
Voyager 1 ve 2,
Pioneer 10-11.
Uzay gemilerini oluşturan bazı alt sistemler şunlardır:
Çeşitli yük veya yapılar,
Yükseklik ayarlama veya kontrolünün sağlanması,
İtici güç,
Haberleşme,
Isı denetimi,
Veri idaresi ve kumanda,
Seyir denetimleri.
Uzay Gemilerinin Tarihi
Daha kolay anlaşılması için bu konuyu maddeler hâlinde şöyle ele alabiliriz:
İnsanlı uzay aracı uçuşu gerçekleştiren ilk milletler; Çin, ABD ve Rusya oldu.
İlk insanlı uzay gemisi ise, Vostok 1 adını aldı. Bu, Sovyet kozmonotlardan biri olan Yuri Gagarin‘i 1961 yılında uzaya taşıdı.
Söz konusu uzay aracı, dünya çevresindeki yörüngede bir defat tam dönüş yaptı.
Çin tarafından Shuguang uzay aracı geliştirildi ancak bununla herhangi bir uçuş yapılmamaktadır.
Uzay mekikleri dışında, kurtarılabilir insanlı yörüngesel uzay gemileri çoğunlukla uzay kapsülü olarak kullanıldı.
Uzay gemilerinin ilki NASA tarafından 1981 yılında üretildi.
Uzay Gemisi Çeşitleri Nelerdir?
Yukarıda da söylediğimiz gibi, uzay gemilerinin çeşitleri insansız ve insanlı olarak iki gruba ayrılmaktadır. Bunları kısaca şu şekilde açıklayabiliriz:
İnsanlı Uzay Gemisi
Bunlar, mürettebat içerisinde yaşam destek sistemine gereksinim duyan olarak nitelendirilir. Astronotların güvenliğini ve hayatlarını devam ettirmelerini sağlamak için lâzım olan özellikleri barındırırlar.
İnsanlı, yörüngesel uzay gemilerinin bazıları atmosfere giriş yöntemiyle tekrar dünyaya geri gelecek biçimde üretilmişlerdir. Yeniden kurtarılabilecek şekilde dizayn edilen bu uzay araçları, kanatlı uzay uçakları ve kanatsız uzay kapsülleri olarak sınıflandırılırmaktadır.
İnsansız Uzay Gemisi
Bunlar isminden de anlaşılacağı gibi, uzayda insansız olarak kullanılmaktadır. Otomatik şekilde çalışan bu uzay araçları, İngilizcede ‘unmanned spacecraft’ diye bilinmektedir.
Özerk yani insanlardan bağımsız bir sisteme sahiptir. Fakat bu bağımsızlık her gemi modelinde aynı değildir.
Bazı insansız uzay gemisi türleri şöyle listelenmektedir:
Robotik (Tam özerk),
Uzaktan güdümlü,
Uzaktan kumandalı,
Uzay rasathaneleri,
Uzay sondaları,
Yeniden ikmâl araçları vb.
Uzaktan güdümlü insansız uzay gemileri, istasyonu işletebilme özelliğine sahiptir. Yeni modellerle kenetlenebilme özelliği de mevcuttur.
Bunlara örnek olarak şu uzay araçlarını gösterebiliriz:
UUİ’nun modülü Zarya,
Mir,
Salyut 7.
İnsansız her uzay gemisi robotik sayılmamaktadır. Örneğin; uzaya gönderilen yansıtıcı bir top düşünelim. Bu, robotik uzay aracı olarak görülemez.
İnsansız Uzay Gemisi Örnekleri
Bunlardan bir kısmını şöyle ifade edebiliriz:
SSCB, NASA iniş araçları veya yörünge araçları,
Phobos iniş araçları,
Mars Polar Lander,
Mars Climate Orbiter,
Mars Odyssey,
Mars Global Surveyor,
Mars Express,
Mars Observer,
Mars Exploration Rovers,
Beagle 2,
Kuyruklu yıldız ve asteroit sondaları,
Güneş rasatı sondaları,
Gas devi sondaları.
Günümüzde Kullanılan Uzay Araçları Hangileri?
Bugün kullanılmaya devam eden bazı uzay gemileri ve yapım tarihleri şöyledir:
Endeavor Uzay Mekiği (1981),
Atlantis Uzay Mekiği (1985),
Discovery Uzay Mekiği (1984),
Challenger Uzay Mekiği (1983),
Columbia Uzay Mekiği (1981).
İnsansız veya insanlı olmak üzere iki tür uzay gemisi vardır. Gelin, bunlara daha yakından bakalım.
Uzay Gemisi Görevleri Nelerdir?
Genel olarak, uzay gemisinin görevleri şöyle sıralanabilmektedir:
Dünyanın gözlemlenmesi,
Uzay turizmi,
Meteoroloji,
Telekomünikasyon,
Uzay kolonizasyonu,
Uzayda insan veya kargo taşımacılığı,
Gezegenlerin araştırılması, keşfi.
Bu faaliyetler sadece uzay gemilerinin görevleri ile sınırlı olmayıp, yapay uyduları da kapsar.
Uzay Gemisi Nasıl Çalışır?
Bu makineler veya araçlar, kendisini doğru bir şekilde yönlendirmek için yükseklik denetimine ve başka alt sistemlere ihtiyaç duyar. Ayrıca bu sayede dış torklarla kuvvetlere doğru biçimde yanıt verir.
Yörünge-altı uzay uçuşu esnasında uzay araçları, uzay alanına girerler. Ardından, sabit bir yörüngeye dâhil olmaksızın yüzeye geri dönerler.
Yörüngesel uzay uçuşlarında ise bu araçlar çeşitli astronomik cisimlerin veya dünyanın çevresinde kapalı bir yörüngeye girer.
İnsanlı uzay uçuşları için geliştirilmiş olan uzay gemileri, yolcuları veya mürettebatı taşımak için kullanılmaktadır.
İlginizi Çekebilir:
Robotik uzay görevleri için ise özerk uzay araçları tercih edilir. Bunlar kendi başına hareket edilmektedir. Bazıları ise uzaktan kumanda edilebilirler. Özellikle bilimsel araştırmaları desteklemek için yapılan uzay araştırmalarında bu araçlara ihtiyaç duyulmaktadır.
Gezegenimsi bir gök cisminin çevresindeki yörüngede kalan robotik araçlar veya uzay uydusu olarak isimlendirilir. Araştırmalara katkıda bulunmak için geliştirilmiş robotik uzay gemileri ise uzay sondası adını almaktadır.
Yıldızlararası sondalardan bazıları güneş sisteminden çıkacak bir doğrultu üzerinde ilerler. Örneğin, şunlar o uzay araçlarından bazılarıdır:
New Horizons,
Voyager 1 ve 2,
Pioneer 10-11.
Uzay gemilerini oluşturan bazı alt sistemler şunlardır:
Çeşitli yük veya yapılar,
Yükseklik ayarlama veya kontrolünün sağlanması,
İtici güç,
Haberleşme,
Isı denetimi,
Veri idaresi ve kumanda,
Seyir denetimleri.
Uzay Gemilerinin Tarihi
Daha kolay anlaşılması için bu konuyu maddeler hâlinde şöyle ele alabiliriz:
İnsanlı uzay aracı uçuşu gerçekleştiren ilk milletler; Çin, ABD ve Rusya oldu.
İlk insanlı uzay gemisi ise, Vostok 1 adını aldı. Bu, Sovyet kozmonotlardan biri olan Yuri Gagarin‘i 1961 yılında uzaya taşıdı.
Söz konusu uzay aracı, dünya çevresindeki yörüngede bir defat tam dönüş yaptı.
Çin tarafından Shuguang uzay aracı geliştirildi ancak bununla herhangi bir uçuş yapılmamaktadır.
Uzay mekikleri dışında, kurtarılabilir insanlı yörüngesel uzay gemileri çoğunlukla uzay kapsülü olarak kullanıldı.
Uzay gemilerinin ilki NASA tarafından 1981 yılında üretildi.
Uzay Gemisi Çeşitleri Nelerdir?
Yukarıda da söylediğimiz gibi, uzay gemilerinin çeşitleri insansız ve insanlı olarak iki gruba ayrılmaktadır. Bunları kısaca şu şekilde açıklayabiliriz:
İnsanlı Uzay Gemisi
Bunlar, mürettebat içerisinde yaşam destek sistemine gereksinim duyan olarak nitelendirilir. Astronotların güvenliğini ve hayatlarını devam ettirmelerini sağlamak için lâzım olan özellikleri barındırırlar.
İnsanlı, yörüngesel uzay gemilerinin bazıları atmosfere giriş yöntemiyle tekrar dünyaya geri gelecek biçimde üretilmişlerdir. Yeniden kurtarılabilecek şekilde dizayn edilen bu uzay araçları, kanatlı uzay uçakları ve kanatsız uzay kapsülleri olarak sınıflandırılırmaktadır.
İnsansız Uzay Gemisi
Bunlar isminden de anlaşılacağı gibi, uzayda insansız olarak kullanılmaktadır. Otomatik şekilde çalışan bu uzay araçları, İngilizcede ‘unmanned spacecraft’ diye bilinmektedir.
Özerk yani insanlardan bağımsız bir sisteme sahiptir. Fakat bu bağımsızlık her gemi modelinde aynı değildir.
Bazı insansız uzay gemisi türleri şöyle listelenmektedir:
Robotik (Tam özerk),
Uzaktan güdümlü,
Uzaktan kumandalı,
Uzay rasathaneleri,
Uzay sondaları,
Yeniden ikmâl araçları vb.
Uzaktan güdümlü insansız uzay gemileri, istasyonu işletebilme özelliğine sahiptir. Yeni modellerle kenetlenebilme özelliği de mevcuttur.
Bunlara örnek olarak şu uzay araçlarını gösterebiliriz:
UUİ’nun modülü Zarya,
Mir,
Salyut 7.
İnsansız her uzay gemisi robotik sayılmamaktadır. Örneğin; uzaya gönderilen yansıtıcı bir top düşünelim. Bu, robotik uzay aracı olarak görülemez.
İnsansız Uzay Gemisi Örnekleri
Bunlardan bir kısmını şöyle ifade edebiliriz:
SSCB, NASA iniş araçları veya yörünge araçları,
Phobos iniş araçları,
Mars Polar Lander,
Mars Climate Orbiter,
Mars Odyssey,
Mars Global Surveyor,
Mars Express,
Mars Observer,
Mars Exploration Rovers,
Beagle 2,
Kuyruklu yıldız ve asteroit sondaları,
Güneş rasatı sondaları,
Gas devi sondaları.
Günümüzde Kullanılan Uzay Araçları Hangileri?
Bugün kullanılmaya devam eden bazı uzay gemileri ve yapım tarihleri şöyledir:
Endeavor Uzay Mekiği (1981),
Atlantis Uzay Mekiği (1985),
Discovery Uzay Mekiği (1984),
Challenger Uzay Mekiği (1983),
Columbia Uzay Mekiği (1981).